Avtomobil XX asr sivilizatsiyasining yorqin ramzi hisoblana-di. Transportsiz, jumladan, avtomobil transportisiz xalq xo‘jaligini tasavvur etib bo‘lmaydi

Qaynatish. Suvni yumshatishning eng oddiy usuli uni 15– 20 min davomida qaynatishdir. Bunda suvga karbonat qattiqlik be-ruvchi tuzlar qiyin eriydigan va cho‘kma hosil qiladigan karbonat CaCO₃ va magniy gidrooksid Mg(OH)₂ larga parchalanadi, qisman nordon karbonat gazi va kislorod ajraladi. Keyinchalik bu tuzlar fil-trlanadi. Qoldiq vaqtinchalik qattiqlik 1–2 mg. ekv/l dan oshmaydi.

172

Suvni kimyoviy usulda yumshatish. Suvni kimyoviy usulda yumshatishning turli usullari ancha keng tarqalgan. Bu usullardan biri cho‘ktirish usuli bo‘lib, bunda suv tarkibidagi kalsiy va mag-niy kationlari, eriydigan tuzlar qiyin eriydigan birikmalarga aylan-

tiriladi. Buning uchun suvga gidroksid OH– va karbonat CO2–₃ ion-lari kiritiladi. Bu maqsadda ohak Ca(OH)₂, kalsiylangan soda Na₂, CO₃ va trinatriyfosfat Na₃PO₄ ishlatiladi. Suvga solingan reagent 20–30 min davomida suv bilan aralashtiriladi. Ishlov berilganidan so‘ng cho‘kkan quyqalar filtrlanadi, yumshagan suv esa dvigatel­ ning sovitish tizimiga quyiladi. Bu usulda ishlov berishdan so‘ng umumiy qoldiq qattiqlik 0,5–1,0 mg. ekv/l ga teng bo‘ladi.

Kation almashtirish usuli suvda erimaydigan ba’zi moddalar­ ning (kationlarning) suvni kationlar orqali filtrlashda o‘zining ka-tionlarini tuzlar kationlariga almashtirish xususiyatiga asoslangan. Ishlab chiqarish sharoitida suvni glaukonit yoki sun’iy permutit birikmasi bilan yumshatish keng tarqalgan. Suv glaukonit (permu-tit)dan filtrlab o‘tkazilganida unda o‘zgarish bo‘ladi: mineraldagi natriy suvga o‘tadi, suvdan ajralgan kalsiy va magniy esa unda ush-lanib qoladi. Ishlatilganida quyqa hosil qilmaydigan yumshoq suv shu tarzda olinadi.

Glaukonit filtr 40 kg glaukonit joylashtirilgan sig‘imdan iborat bo‘lib, undagi glaukonit qatlami 350–370 mm bo‘ladi. Filtrning unumdorligi suvning dastlabki qattiqligi 18 mg. ekv/l bo‘lganida 250–300 l ni tashkil etadi. Ba’zan glaukonit o‘rnida permutit ishla-tiladi va bu permutit filtr deb yuritiladi.