Avtomobil transportida yuktashish asoslari dars o'quv maqsadi

2-MAVZU. AVTOMOBIL TRANSPORTIDA YUKTASHISH ASOSLARI


Dars o'quv maqsadi: avtomobil transport vositalarida yuklarni belgilangan joyga o'z vaqtida va urintirmagan holda minimal moddiy xarajatlarda yetkazib berish bilan bog'liq transport operatsiyalarini o'rganishdir.
Tushuncha va tayanch iboralar: yuk, netto, brutto, tara, yuklar klassi, donali, sanoat. Qishloq xo'jaligi, qurilish, savdo, me'yoriy og'irlikdagi, nogabarit, markirovka, taglik, konteyner, yashik, jo'natuvchi, iste'molchi, tashish hajmi, yuk oboroti, epyura, mikrohudud.
Asosiy savollar

1. 
   Yuk va ular tasnifi.
   
2. 
   Tara va uning xizmati.
   
3. 
   Yuklarni tashish.
   
4. 
   Yuk hosil etuvchi va qabul qiluvchi punktlar.
   
5. 
   Avtotransport korxonasi tashish hajmi va yuk oboroti.
   
6. 
   Yuk oqimlari.
   
7. 
   Yuq oqimi epyurasi va sxemasini chizish.
   
8. 
   Mikrohududlar va ularning hosil bo'lishi.
   

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Xo'jaev B.A. Avtomobillarda yuk va passajirlar tashish asoslari.- Toshkent: O'zbekiston, 2002.- 26-43 betlar.
   
2. 
   Вельможин А.В., Гудков В.А., Миротин Л.Б. Технология, организация и управления грузовыми автомобильными перевозками.-Волгоград: РПК “Политехник”, 1999.-с.-31-41.
   

1. 
   Yuk va ular tasnifi.
   

Yuk tashishni tashkil etish deyilganda yuklarni o'z vaqtida va kamaymagan (buzilmagan) holda minimal pul va moddiy xarajat bilan bog'liq tashish transport operatsiyalari tizimi tushuniladi.
Yuk tashish ob'ektlari kon qazilmalari va ularga qayta ishlov berish sanoati, qurilish, savdo va boshqa tashkilotlarning mahsulotlari hamda uy-ro'zg'or buyumlaridan iboratdir. Tashish uchun qabul qilingan predmetlar yuk deb ataladi. Yuklar ayni buyum (tovar) va taralardan iborat bo'lishi mumkin. Tashilgan yuklarning o'lchami faqatgina tonna o'lchamida bo'ladi. Boshqa o'lchamlar-litr, dona, kub metr kabilar tonna o'lchamiga o'tkazilishi shart. Ko'pchilik yuklar tarasiz tashiladi va ularni tarasiz tashish deyiladi.
Yuk (tovar) ning sof og'irligi netto, yukning tara bilan og'irligi brutto, taraning o'z og'irligi tara deb ataladi.
Tashishni tashkil etishda yuklar tonnalarda o'lchanuvchi brutto og'irligi bilan hisoblab boriladi.
Ko'pchilik yuklar atrof muhit ta'siriga moyildir. Ba'zi yuklar havoning namligi ta'sirida korroziya (zanglash) ga uchraydilar; boshqalariga-tez buzuluvchi oziq-ovqat buyumlariga yuqori darajali harorat, sabzavot va ho'l meva hamda boshqa ba'zi bir yuklarga esa sovuq havo ta'sir etadi.