Автомобил транспорт воситаларини танлаш ва уларни ҳисоблаш

Universal (bortli) va samosval (o’zi agdaruvchi yoki uzi ortuvchi) avtomobillardan foydalanish

Samosval avtomobili ishlatilganda yukni tushirish jarayoni mexanizatsiyalanadi, o’zi ortuvchi avtomobillar (samopogruzchiklar) qo’llanilganda esa yuklarni ortish va tushirish ishlari mexanizatsiyalashganligi hisobiga, bunday operatsiyalarda ishlovchilar mehnati yengillashadi.

Samosval va o’zi ortuvchi avtomobillardan foydalanishda ularning ortish-tushirish operatsiyalarida turish vaqti keskin qisqarishi va tashish jarayonining o’zida esa ko’proq bo’lishi hisobiga ish unumi ancha oshadi. Bir xil vaqt ichida samosval yoki o’zi ortuvchi avtomobillarni qo’llashlik universal bortli avtomobillarga nisbatan yukli qatnov sonlarini oshiradi.

Samosval yoki o’zi ortuvchi avtomobillarga o’rnatilgan ortkich yoki agdaruvchi mexanizmlari hisobiga ayni bazadagi avtomobilga nisbatan ularning yuk ko’taruvchanligi va ish unumi kamayadi. Demak, avtomobilning ortish-tushirish operatsiyasida turish vaqti kamayishi hisobiga uning ish unumi ortadi, yuk ko’taruvchanlikning bir muncha kamayishi esa uning ish unumini kamaytiradi. SHuning uchun ham samosval yoki o’zi ortuvchi avtomobillarni qaerda ishlatish maqsadga muvofiqligini aniq bilish lozim.

Tashish masofasi oshib borgan sari samosval va o’zi ortuvchi avtomobillarni qo’llash afzalligi kamayib boradi, chunki ularning yuk ko’taruvchanligi, qo’shimcha mexanizmlar o’rnatilishi hisobiga, universal bortli avtomobildan birmuncha kam (masalan, KrAZ-256B samosvalining yuk ko’taruvchanligi 11 t, universal bortli KrAZ-225 avtomobiliniki esa 12 t), o’zi navbatida, tashish uchun sarflanuvchi umumiy vaqtdagi orti-tushirish operatsiyasiga sarflanuvchi vaqt ulushi ham kamayadi. Yuqorida aytilganlarga ko’ra, universal bortli va samosval avtomobillarini ishlatishning shunday tashish masofasi borki, unda ularning ish unumi o’zaro teng bo’ladi. Bunday masofa teng baholi masofa deb ataladi.

Demak, universal bortli, samosval yoki o’zi ortuvchi avtomobillarni tanlashda asosiy e’tibor yuqorida keltirilgan teng baholi masofani aniqlashga qaratilgan.

Ba’zi bir matematik o’zgartirishlardan so’ng:
km

Universal bortli avtomobilni samosval (o’zi ortuvchi) avtomobil bilan taqqoslab tanlashda teng baholi masofa (65) formulaga binoan topiladi. Agar tashish masofasi topilgan teng baholi masofadan katta bo’lsa, universal bortli avtomobillardan, agar kichik bo’lsa, samosval (o’zi ortuvchi) avtomobildan, foydalanish maqsadga muvofiq bo’ladi.