Avtomobil elektr jihozlariga qo‘yiladigan asosiy texnik talablar

AKAMULYOTORNING SIGIMI

Akkumulatorning asosiy parametrlaridan biri sig‘imdir. Sig‘imning ikki turi bor: nominal va razryad sig‘im.

Akkumulyatorlarni bir-biri bilan taqqoslash uchun nominal sig‘im - S20 nomli shartli tushuncha kiritilgan. Nominal sig‘im deb, ma’lum belgilangan shart - sharoitda akkumulator to’plash va berish mumkin bo’lgan elektr miqdoriga aytiladi. Davlat standarti bo’yicha nominal sig‘im S20 elektrolitning temperaturasi 250C, razryad vaqti 20 soat, razryad toki Ir = 0,05 S20 bo’lganda aniqlanadi. Razryad 6 V li batareyalar uchun kuchlanish 5,25 V gacha, 12 V li batareyalar uchun 10,5 V gacha kamayganda to’xtalishi kerak.

Razryad sig‘im deb, to’la zaryadlangan akkumulator ma’lum cheklangan kuchlanishgacha (Uchek) qiymati o’zgarmas tok bilan razryad qilinganda, tashqi zanjirga bergan maksimal elektr miqdoriga aytiladi.

Sig‘im - S, Asoat bilan o’lchanadi va quyidagi formula bilan ifodalanadi:

S = Ir  t .

Bunda Ir - razryad toki, A; t - razryad davom etgan vaqt, soat.

Akkumulatorning razryad sig‘imi o’zgaruvchan bo’ladi va asosan quyidagi omillarga bog‘liq :

- manfiy va musbat plastinalardagi aktiv massaning miqdori va g‘ovakligi;

- razryad tokining qiymati;

- elektrolit temperaturasi;

- elektrolit zichligi va kimyoviy tozaligi.

Plastinalar qalinligini kamaytirish, sonini ko’paytirish va aktiv massaning g‘ovakligini oshirish - elektrolitning ta’sir yuzasini kengaytiradi, aktiv massaning ichki qatlamlarga o’tishini yengillashtirib, kimyoviy reaksiyada ishtirok qilayotgan moddalarning miqdorini oshiradi va, natijada, akkumulatorning sig‘imi ortadi. Lekin plastinalar qalinligini me’yoridan ortiq kamaytirish, ularning mexanik mustahkamligiga ta’sir qilishi mumkin. Shuning uchun, zamonaviy avtomobillaridagi akkumulator plastinalarining qalinligi 1,5-2,4 mm oralig‘ida belgilangan.

Razryad tokining qiymati akkumulatorning sig‘imiga katta ta’sir ko’rsatadi. Ir qanchalik kichik bo’lsa, akkumulatorning sig‘imi, ya’ni undan olish mumkin bo’lgan elektr miqdori shunchalik katta bo’ladi (1.44-rasm). Chunki, razryad toki kichik bo’lganda, akkumulatorda sodir bo’layotgan kimyoviy jarayonlar sekinlik bilan davom etadi, elektrolit aktiv massaning eng ichki qatlamlarigacha singib boradi. Natijada, reaksiyada ishtirok qilayotgan moddalar miqdori ortadi, demak sig‘im ham ortadi.