“avtomatlashtirishning texnik vositalari” fanidan leksiyalar kursi

Mikrokompyuterlar
kotrollerlardan farqi tarkibi ancha ochiq, tizimli shinaga 
bir necha qo‘shimcha qurilmalarni ulashga imkoni mavjut. Mikrokompyuterlar 
karkasli variantda va g‘ilofda, tizimli magistrallarga razyom orqali ulanishga 
mo‘ljallangan bo‘lib, foydalanuvchi uchun qulay variantda ishlab chiqariladi. 
Mikrokompyuterlar axborotlarni magnitli tashuvchilarda saqlash vositalari va yetarli 
darajada rivojlangan foydalanuvchi bilan aloqa vositalari bo‘lishi mumkun. 
Mikrokompyuterlar keng doiradagi masalalar uchun mo‘ljallangan, lekin 
kontrollerdan farqi, yangi bajariladigan masalaga qaytadan moslashtirish kerak 
bo‘ladi. Mikrokompyuter tomonidan bajariladigan dasturlarni oson o‘zgartirish 
mumkin. 
Kompyuterlar
va ulardan eng ko‘p tarqalgani – shaxsiy kompyuterlar – u 
mikroprotsessor 
tizimlari 
ichida 
eng 
universalidir. 
Ularni 
albatta 
modernizatsiyalashtirish imkoniyati nazarda tutilgan, shuningdek yangi qurilmalarni 
ulashga keng imkoniyatlar mavjud. Ularning tizimli shinalari albatta foydalanuvchi 
uchun har doim xizmat qilishga tayyor. Bundan tashqari, kompyuterga tashqi 
qurilmalar bir necha o‘rnatilgan aloqa portlari orqali ulanishi mumkin (ba’zi xolda 
portlar soni 10 bo‘lishi mumkun). Kompyuter har doim foydalanuvchi bilan yaxshi 
rivojlangan bog‘lanish vositasi, katta hajmdagi axborotlarni saqlash vositalari, 
axborot tarmoqlari orqali boshqa kompyuterlar bilan aloqa vositalariga ega 
bo‘lgandir. Kompyuterlardan foydalanish soxalarining turi juda ko‘p bo‘ladi: 
matematik xisoblar, axborotlar ba’zasiga xizmat ko‘rsatish, murakkab elektron 
tizimini boshqarish, kompyuter o‘yinlari, xujjatlarni tayyorlash va x. k. 
Aslida har qanday masalani yuqorida sanab o‘tilgan mikroprotsessorli 
tizimlarning har birida bajarish mumkin. Lekin mikroprotsessorli tizim turini 

---

34 
tanlashda qurilmalarning ortiqchaligini va yechiladigan masalaga zarur bo‘lgan 
tizimning moslashuvchanligini nazarda tutish kerak. 
Hozirgi vaqtda yangi mikroprotsessorli tizimlarni yaratishda ko‘pincha 
mikrokontrollerdan foydalanish (taxminan 80% holda) yo‘lini tanlashadi. Protsessor 
mikrosxemalari va mikroprotsessor to‘plamlari asosidagi ananaviy mikroprotsessorli 
tizimlarni hozirgi vaqtda juda kam ishlab chiqariladi, birinchi navbatda bu tizimlarni 
loyihalashtirish va sozlash jarayoni murakkabligi tufaylidir.
Va nihoyat, hozirda shaxsiy kompyuterlar asosidagi mikroprotsessorli tizimlar 
sezilarli darajada o‘rin egalladi. Loyihalashtiruvchiga bu holda faqat shaxsiy 
kompyuterni kerakli qo‘shimcha ulanish vositalari bilan taʻminlash kerak xolos, 
mikroprotsessorli tizim yadrosi esa o‘zi tayyor. Shaxsiy kompyuter rivojlangan 
dasturlash vositalariga ega, bu esa loyihalashtiruvchining ishini jiddiy yengillashtiradi 
albatta. Shu jumladan, u axborotga eng murakkab algoritmlar bilan ishlov berishni 
ta’minlashi mumkin. Shaxsiy kompyuterlarning asosiy kamchiliklari – g‘ilofining 
o‘lchami kattaligi va oddiy masalalar uchun ortiqchalikning mavjudligi. Kamchilik 
sifatida yana ko‘pchilik shaxsiy kompyuterlarni murakkab sharoitlarda ishlashga 
moslashtirilmaganligi ( chang, yuqori namlik, silkinish, yuqori temperatura va h.k.) 
ham kiradi. Ammo, turli sharoitlarda foydalanishga moslashtirilgan maxsus shaxsiy 
kompyuterlar ham ishlab chiqarila boshlandi.