Avtomatlashtirish va boshqarish

O‘lchash diapazoniga ko‘ra sath o‘lchagichlar 22.1 – jadval
Diapozon	O’lchash chegarasi	Qo’llanish sohasi
Tor	0 – 450 мм	Avtomatik tartibga solish tizimlarida
Keng	0.5 – 20 м	Tavarlarni hisobga olish operatsiyalarini o‘tkazish uchun

O‘lchanadigan muhitning xarakteri va ishlash prinsipiga ko‘ra sathni o‘lchash asboblari quyidagi guruhlarga bo‘linadi: ko‘rsatish oynasi; qalqovichli; gidrostatik; elektrik (sig‘imli, aktiv qarashliklarning o‘zgarishiga muvofiq va induktivli); radioizotopli; ultratovushli; radioto‘lqinli; termokonduktometrli; vaznli va boshqalar. Shularning ayrimlari bilan tanishib chiqamiz.
Sathni o‘lchashning vizual vositalari
Shuni alohida ta'kidlash mumkinki, mazkur o‘lchash vositalariga o‘lchov chizg‘ichlari, reykalar, lotli ruletkalar (silindirik sterokenli) va sath o‘lchovchi shishalar (oxirgisi ko‘roq qo‘llaniladi) kiradi. Sathni sath o‘lchovchi shishalar yordamida o‘lchash tutash idishlar qonuniga asoslangan.
S ath o‘lchagich shishaning prinsipial sxemasini ko‘rib chiqamiz (eng keng tarqalgani sababli). Sxema 22.1– rasmda keltirilgan. Ko‘rsatkich shisha 1 armatura yordamida idishning pastki va ustki qismlari bilan birlashtiriadi. 1 trubkadagi suyuqlik meniskining holatini kuzatib idishdagi suyuqlik sathining holati haqida fikr yuritiladi. Rezervuardagi va shisha trubka (nay) dagi suyuqlik teyaturalari farqiga bog‘liq bo‘lgan qo‘shimcha xatolikni bartaraf etish uchun o‘lchashdan avval sath o‘lchagich shishalar yuviladi. Bu vazifani ventil 2 bajaradi. Mexanik mustahkamligi past bo‘lgani sababli sath o‘lchagich shishalarni uzunligi 0.5 m ortiq bo‘lmaydi.
Shuning uchun, rezervuarlarda sathni o‘lchash uchun ular bir – birini to‘ldirib maqsadida bir nechta sath o‘lchagich shishalar o‘rnatiladi. Sath o‘lchagich shishalar 3 MPa bosimgacha va 300 ⁰S haroratgacha qo‘llaniladi. Sathni sath o‘lchagich shishalar bilan o‘lchashning absalyut xatosi ±(1 – 2) mm.
Qoida bo‘yicha qaerda inson kuzatiyotgan qurilmalarda qo‘llaniladi. Yana bir qator texnik chegarashlar bor. Sarfo‘lchagich shishalar 3Mpa gacha va 300° gacha haroratlarda qo‘llaniladi.