Avtomatlashtirish va boshqarish

Sapfir-22mt datchikning sxemasi (2450, 2460 modellari)

3.5 – rasm. Sapfir-22mt datchikning sxemasi
Sapfir-22mt datchikning sxemasi
2450, 2460 modellaridan tashkari)

3.6 – rasm Sapfir-22mt datchikning sxemasi

Xalkaro birliklar sistemasida bosimning ulchash birligi paskalь (Pa) xisoblanadi. Ammo xozirgi vaktgacha kgs/ sm², mm vod.st., mm rt. st. i bar xam kullaniladi. Paskalь va bu birliklar orasida kuyidagi uzaro boglanishlar urin oladi:

1 kgs/sm²=98 066,5 Pa;

1 mm vod.st.-9,80665 Pa;
1 mm rt. st. = 133,322 Pa;
1 bar=10⁵ Pa.
Bosimni ulchash va bosimning o’zgaruvchanligini ulchash uchun suyuqliklarning va prujinalik uskunalarning (egiluvchan sezgir element bilan) turli xillari keng tarkalgan.
Suyuqlikli uskunalarda ulchanayotgan bosim (o’zgaruvchan bosim) suyuqlikning bosim ustuni bilan tenglashtiriladi (raznostьyu davleniy stolbov jidkosti)
Suyuqlikning bosim ustini ustunning balandligi, zichligi va ogirlik kuchining tezligi bilan belgilanadi, shuning uchun bosimning suyuq manometrlari bilan ulchash xatoliklari (pogreshnosti) suyuqlikning ulchas ustuni balanligi xatoliklari (pogreshnosti) bilan boglik buladi.
Cuyuklik ustuni bosimi ustunning balandligi, zichligi va ogirlik kuchi tezligi bilan aniklanadi, shuning uchun suyuqlik manometrlari bilan bosimni ulchash nisbiy xatoligi geografik kenglik va dengiz satxidagi balandlik bilan aniklanuvchi temperatura va ogirlik kuchi tezligi bilan boglik bulgan suyuqlik ustuni balandligini ulchash nisbiy xatoliklari bilan, zichlik aniklanishining anikligi bilan boglikdir.
Bosimni ulchash masalalarini yechish uchun (2) xajmdagi ma’lumotlar yetarli. Bosimning suyuqlik asboblari uchun asosiy formula bulib, ikkala asbob idishida uning satxlari farki h va tuldiruvchi suyuqlik zichligi p urtasidagi, ortikcha bosim ulchanishi yoki bosimlar farki Δρ, urtasida urnatiluvchi bogliklik formulasi xisoblanadi.
Δr = hρg.
Bu formuladan darajalashda kabul kilingan xisoblash xatoliklari h bilan yoki r kiymat chetlashishi bilan yuzaga kelgan nisbiy xatoliklarni ulchash uchun ifodalar osongina olinishi mumkin. Masalalarni yechishda olinadigan kattaliklar ulchamlarini e’tibor bilan kuzatish zarur, masalan, agar yukorida keltirilgan formulani g hv m, ρ v kg/m³, gv m/s², a kuysak, unda Δρ ulchamlilikka ega buladi.
Prujinali asboblarda bosim elastik, egiluvchan sezgir elementlar deformatsiyasi buyicha yoki ular tomonidan rivojlanadigan kuchlar buyicha aniklanadi. Prujinali asboblar ko’rsatishida sezgir elementlar va uzatish mexanizmi xossalarining o’zgarishini keltirib chikaruvchi tevarak- atrof temperaturasi ta’sir ko’rsatishi mumkin. Kuchayishning urnini tuldirish printsipi asosida ishlayotgan unifikatsiyali chiqish signalli bosimni ulchovchi asboblar keng tarkalgan.
Bu turdagi asboblar keng diapazonda ulchanayotgan parametr kiymatlari bosimini, siyraklanishini, vakuumini va bosim farkini ulchashda kullaniladi.
Kuchayish urnini tuldiruvchi asboblar buyicha masalalarni yechishda statistik tartibda bu asboblarning kinematik sxemasida dastlabki o’zgartirgich tomonidan, alokaga (elektrik yoki pnevmatik) ishlov beruvchi kurilma tomonidan, xuddi shu tayanchga ta’sir etuvchi kuch tomonidan muvozanatlashgan kuchlanish xosil bulishini anik tasavvur kilish lozim.
Bu kuchlanishlar aloxida elementlar va yelkalarning munosabatlari tomonidan ma’lum bulgan kuchlanishlar buyicha muljallangan bulishi mumkin. Xozirgi vaktda kuchayish urnini tuldiruvchili barcha ishlab chikariluvchi asboblar unifikatsiyali chiqish signali (elektr yeki pnevmatik)ga ega

Amaliy mashg’ulot №11. Suyuqliklar sathini o’lchash. Sath o’lchash asboblari, qalqovichli sath o’lchagichlar, gidrostatik sath o’lchagichlar, gidrostatik difmanometrli sath o’lchash asboblari yordamida sathni o’lchash buyicha masalalar yechish.