Avтomaтikaning тeхnik vosiтalari

«RUS»  sath  o’lchagichi  elektr  o‘tkazuvchan  va  elektr 
o‘tkazmaydigan  suyuqliklarning  sathini  uzluksiz  ravishda  uzoq  masofadan 
o‘lchash va uni chiqishda o‘zgarmas tok signali ko‘rinishiga keltirish uchun 
mo‘ljallangan.   
         Bu  asbob  agressiv  va  portlash  hususiyatiga  ega  bo‘lgan  suyuqliklar 
muhitida  ham  ishlashi  mumkin.  «RUS»  sath  o‘lchagichi  gidromelioratsiya 
ob‘ektlarida  texnologik  jarayonlarni  nazorat  qilish  va  boshqarish, 
shuningdek, ochiq kanallarda sath o‘lchash datchigi sifatida ham qo‘llaniladi. 
«RUS»  sath  o‘lchagichi  melioratsiya  sohasida  keng  qo‘llanilayotgan 
datchiklardan  hisoblanadi,  chunki  bu  asbob  yordamida  olingan  chiqish 
signali  o‘zgarmas  tok    signaliga  aylantirilib  uni  uzoq  masofaga  uzatish 
imkonini beradi. Olingan tok signali statsionar o‘zgartkich orqali chastotaviy 
yoki  kodlashtirilgan  signalga  aylantirilib  telemexanik  sistema  orqali 
dispecher  punktiga  uzatilishi  mumkin.  Ye-832  o‘zgartkichi  shunday 
elementlardan biri hisoblanib, u o‘zgarmas tok signalini chastotaga aylantirib 
beradi.  Ushbu  o‘zgartkich  bilan  laboratoriya  ishini  bajarayotganda  tanishish 
mumkin. Sath o‘lchagich tarkibiga birlamchi o‘zgartkich (BO‘) va uzatuvchi 
o‘lchov o‘zgartgichi (O‘O‘) kiradi. 
«RUS»  qurilmasining  tarkibiy  tuzilish  sxemasi  2.18  -  rasmda  ko‘rsatilgan. 
Birlamchi  o‘zgartkich  (BO‘)  quyidagi  elementlardan  tashkil  topgan:  

---

 
52 
sig‘imli sezgir element I (yuqori karroziyaga qarshi xususiyatga ega bo‘lgan 
fotoplastik  izolyatsiyali  PNFD  nikelli  o‘tkazgich),    sig‘imli  generator  - 
o‘zgartkich  3  kalibrli  sig‘imlar  batareyasi  2  va  o‘zgarmas  tok  ko‘prik 
sxemasi (4) dan tashkil topgan elektron blok. 
 Sezgir  elementning  o‘lchash  uchun  ajratilgan  qismigacha  bo‘lgan  
sig‘im quyidagicha aniqlanadi:  
S
n
=S
on
+kh/H  
(2.16) 
bu yerda S
ON 
- o‘lchov qismining boshlang‘ich sig‘imi; 
K  –  proporsionallik  koeffitsiyenti  (sezgir  elementning  konstruksiyasi  va 
tekshirilayotgan muhit bilan xarakterlanadi); 
h – sathning o‘zgarayotgan qiymati; 
H – o‘lchov diapazon; 
            Birlamchi  o‘zgartkich  tekshirilayotgan  suyuqlik  sathini  o‘zgarishini 
elektr  sig‘imga  (S)  aylantirib  so‘ngra  yana  bu  signalni  o‘zgarmas  tokli 
kuchlanishga o‘zgartirib berish uchun xizmat qiladi. 
Uzatuvchi  o‘lchov  o‘zgartkichi  (O‘O‘)  o‘zgarmas  tok  kuchaytirgichi  5  va 
chiqish signalini bir me‘yorga keltiruvchi kuchaytirgich 6 dan tashkil topgan. 
Bu o‘zgartkichning vazifasi: 
h-sath  o‘lchagichning  barcha  qismlarini  stabil  o‘zgarmas  kuchlanish  bilan 
ta‘minlash; 
H-qayta bog‘lanish signalini hosil qilish; 
-  bir  hil  qiymatga  ega  bo‘lgan  o‘zgarmas  tokning  chiqish  signalini  hosil 
qilish. 
Sxemadagi 
qayta 
bog‘lanish 
chiqishdagi 
tok 
signalining 
o‘lchanayotgan  suyuqlikning  sathiga  nisbatan  chiziqli  bog‘lanishini  hosil 
qiladi. Chiqish signalini bir mе‘yorga keltiruvchi 6 kuchaytirgichdan olingan 
signal  suyuqlik  sathining  h  holatiga  to‘g‘ri  proporsional  bo‘lib,  sath 
ko‘rsatkichi hisoblanadi. 

---

 
53