|
2.2 Shahar atrofi yo‘nalishlarida avtobuslar harakatini tashkil etish.
Shahar atrofi yo‘nalishlari shahar ichi yo‘nalishlaridagi tashishlardan ba'zi bir o‘ziga xos xususiyatlari bilan farq qiladi. Shahar ichi yo‘nalishlarida yo‘lovchilar oqimi, asosan, kun- ning soatlari bo‘yicha notekis taqsimlansa, shahar atrofi yo‘nalishlarida bunday notekislik ko‘proq haftaning kunlari bo‘yicha kuzatiladi. Shahar atrofiga qatnaydigan yo‘nalishlarda dam olish kunlari shaharda ta'lim olayotgan talabalarning shahar atrofida joylashgan uylariga ketishi, shaharning urbanizatsiyasi ortib ketishi oqibatida ko‘pchilik shaharliklarni dam olish kunlari shahardan chiqib shahardan tashqarida yoki dala hovlilarida dam olish istagi natijasida yo‘lovchilar tashish hajmi katta bo‘ladi.
Ayniqsa, ertalabki soatlarda shanba va yakshanba kunlari yo‘lovchilar oqimi shahar tashqarisiga yo‘naladi, kechki vaqtlarda yo‘lovchilar oqimining ommaviy ravishda shaharga qaytib kelishi kuzatiladi.
Shahar atrofi yo‘nalishlarida tashish uzunligi shahardan boshlanib 50 km masofagachani tashkil qiladi.
Aholiga transport xizmatini ko‘rsatish xususiyatiga muvofiq shahar atrofi yo‘nalishlari quyidagi bir nechta ish tartibiga ega bo‘lishi mumkin:
— sutka, hafta kunlari, oylarning belgilangan davri mobay- nida amal qiladigan yo‘nalishlar;
— dam olish zonalari, sport-sog‘lomlashtirish kom- plekslari, yarmarkalar va shu kabilar faoliyat ko‘rsatadigan davrda tashkil etiladigan mavsumiy yo‘nalishlar;
— ishchilar, mutaxassislar, xizmatchilarni ish joyiga va uyga tashish uchun tashkilotlar tomonidan tashkil etilgan maxsus yo‘nalishlar;
— avtobuslar harakatining tashkil qilinishiga qarab oddiy, tezlashtirilgan va ekspress tartibda bo‘ladi;
— ayrim avtobus yo‘nalishlariga qisqartirilgan reyslar kiritilib, tashkil qilinadi.
Shahar atrofi yo‘nalishlaridagi bekatlar yo‘lovchilarning u yerga xavfsiz va qulay kelishini ta'minlashi hamda qonun hujjat- lari talablarini hisobga olgan holda joylashtirilishi va ular quyidagilarga ega bo‘lishi kerak:
— pavilyonni joylashtirish uchun asfaltlangan maydonchalar va yo‘lovchilarning bekatga kelishi uchun asfaltlangan yo‘laklar;
— yo‘lovchilarning yomg‘ir, qor, shamoldan bekinishi uchun pavilyon;
— bekatning nomi yozilgan ko‘rsatkich;
— yo‘nalishlar ko‘rsatkichi, unda quyidagilar ko‘rsatiladi: yo‘nalishning tartib raqami, ularning oxirgi manzili nomi (qatnov yo‘nalishlari bo‘yicha), harakatlanish oralig‘i 30 daqi- qadan ortiq bo‘lganda ushbu manzildan avtobuslarning jo‘nash jadvali. Yo‘nalishda avtobuslar qatnov oralig‘i 30 daqiqadan kam bo‘lganda jadval o‘rniga qatnovlar oralig‘i jadvali ko‘r- satilishi mumkin. Unda avtobuslarning birinchi va oxirgi jo‘nash vaqti hamda sutka davrlari bo‘yicha qatnov oraliqlari vaqti ko‘rsatilgan bo‘ladi.
Shahar atrofi yo‘nalishlarida to‘xtab o‘tish manzillari yo‘lovchilar uchun eng qulay joylarda bo‘lishi, qurilish normalari va me'yorlari talablaridan kelib chiqqan holda tashish buyurtmachisi va yo‘l tashkilotlarining tegishli xizmatlari tomonidan amalga oshirilishi kerak. Bunda yo‘nalishlarning oxirgi bekatlarini yo‘lovchilarni o‘ziga ko‘proq tortadigan punktlarda, ya'ni temiryo‘l vokzallari va stansiyalari, aeroport- lar, bozorlar, metropolitenlarning so‘nggi bekatlari yoki shahar ichi yo‘nalishlarining bosh bekatlarida joylashtirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Shahar atrofi yo‘nalishlari tartib raqami shahar yo‘nalish- laridan son qiymati bilan ajralib turadi. Masalan, Toshkent shahrida shahar atrofi yo‘nalishlarining tartib raqami «N 150» dan boshlanadi. Shahar atrofi yo‘nalishlarida yo‘lovchilar tashish uchun qattiq o‘rindiqli, o‘rindiqlar soni oshirilgan, eshiklar soni 2 tadan ko‘p bo‘lmagan, tog‘li tumanlarda yuqori o‘tuvchanlikka ega bo‘lgan avtobuslardan foydalaniladi.
Shahar atrofi yo‘nalishlarida tashish haqi konduktorlar va haydovchilar orqali yig‘iladi.
Shahar atrofi yo‘nalishlarida bekatlar oralig‘idagi masofa aholi zich joylashgan joylarda 700—800 m, siyrak joylashgan joylarda esa 1,5 km ni tashkil qiladi. Bekatlar orasidagi masofa ba'zi bir sharoitlarda 1,5 km dan ham ko‘p bo‘lishi mumkin (masalan, shahardan tashqarida joylashgan aeroportlarga yo‘lovchilarni tashishda).
Harakat intervali 10—60 daqiqa va undan ortiq, yo‘lov- chilarni o‘rtacha tashish masofasi 8—12 km, yo‘nalish uzunligi 15 km dan 50 km gacha bo‘ladi.
Shahar atrofi yo‘nalishlarida tashish hajmi shahar atrofi va temiryo‘l mikrotarmoqlarining rivojlanishini tahlil qilish natijasida aniqlanadi.
Shahar atrofi yo‘nalishlarida avtobuslarda tashish hajmini quyidagicha hisoblash mumkin:
bunda: Py — yo‘lovchi aylanishi (yo‘lovchi-kilometr);
l — o‘rtacha tashish masofasi, km.o‘rt
Perspektiv yilga yo‘lovchi aylanishi: Py = b • N; yo‘lovchi kilometr.
Bunda: b — aholining harakatchanligi, shahar atrofi yo‘na- lishida bitta yashovchiga to‘g‘ri keluvchi yo‘lovchi kilometrlarda baholanadi va u aholining haqiqiy daromadlarining o‘sishiga bog‘liq bo‘ladi;
N — viloyat aholisining soni.
Shahar atrofiga qatnaydigan avtobuslar sig‘imi me'yoriy ko‘rsatkichlar asosida aniqlanadi.
Uzunligi 30 km dan ortiq bo‘lgan avtobus yo‘nalishlarida oxirgi bekatlarda harakatni bir vaqtda boshlash maqsadida shu bekatlarga yaqin joylashgan avtobus korxonalarini tashishga jalb qilish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Shahar atrofi avtobus yo‘nalishini ochish boshqa tashish- lardagi kabi «Avtomobil transportida shaharda, shahar atrofida, shaharlararo va xalqaro yo‘nalishlarda yo‘lovchilar tashish yo‘nalishlarini ochish (yopish) tartibi to‘g‘risida»gi Nizom asosida amalga oshiriladi.
Har bir yo‘nalishni ochish haqida qaror qabul qilinishidan avval quyidagi tadbirlarni amalga oshirish ayniqsa bozor iqtisodiyoti sharoitida yaxshi natijalar beradi:
Kutiladigan yo‘lovchi oqimini aniqlash.
1. Trassani tanlash va yo‘l sharoitlarini o‘rganib chiqish.
Avtobus yo‘nalishini kiritish mumkinligi to‘g‘risida tex- nik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarni asoslab berish.
Oraliq va bosh bekatlarning joylashishini aniqlash.
Yo‘nalishni texnik aloqa vositalari bilan jihozlash.
Harakatning nozimlik boshqarish usulini tanlash.
Yo‘nalishni joylashtirish uchun ochiq tenderlarni tashkil etish va o‘tkazish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
