Август 2020 10-қисм

 
Toshkent – 2008. 87 bet.

---

66
Август 2020 10-қисм
Тошкент
MAKTAB O’QUVCHILARIGA ZAMONAVIY TA’LIM BERISH USULLARI VA 
AFZALLIKLARI
Sobirov Elmurod Abdumutalovich, 
Namangan viloyati To‘raq o‘rg‘on 
tumani 47-maktab durektori. 
Yusupova Saodat Turgunaliyevna, 
Buxoro shahar Olimpiya va milliy 
sport turlari bòyicha davlat ixtisoslashtirilgan 
maktab internati òqituvchisi. 
Yusupova Sayyora Turgunovna, 
Namangan viloyati To‘raq o‘rg‘on
 tumani 47-maktabni boshlang’ich 
sinf o‘qituvchisi.
Телефон[phone]
Annotatsiya: 
maqolada zamonaviy o’qitishning o’ziga xos uslublari guruhlari va misollari 
keltirilgan. Tadqiqotlar o’tkazilgan, uning yordamida ishning eng samarali usullarini aniqlangan.
Kalit so‘zlar:
 
o’qitish metodikasi, og’zaki, amaliy, visual, hikoya, ma’ruza, munozara, suhbat, 
kuzatuv, treningning, vaqt, tashqi sharoit.
Pedagogik texnologiyalarning muhim tarkibiy qismi bu o’qitish metodlari - o’qituvchi va 
o’quvchilarning tartibli o’zaro bog’liq faoliyat usullari. “O’qitish metodi” tushunchasining o’rni 
va ta’rifi to’g’risida pedagogik adabiyotlarda yakdil fikr mavjud emas.
O’qitish usullari o’qituvchi va o’quvchilarning o’zaro ta’siri jarayoni, natijada bilim, ko’nikma 
va malakalarni o’tkazish va o’zlashtirish mavjud.
Usullar uzatish manbalari bo’yicha tasniflanadi:
1. Og’zaki
2. Amaliy
3. Vizual
Pedagogikaga oid ba’zi zamonaviy manbalar kitob va video metodlar bilan ishlash kabi 
o’qitish usullarini alohida ajratib ko’rsatgan. Keling, umumiy qabul qilinganlarni batafsil ko’rib 
chiqaylik.
1. Og’zaki - bu o’quvchilarga monologik bir tomonlama ta’sirni o’z ichiga olgan o’qitish 
usullari. Og’zaki nutqning quyidagi turlari mavjud: hikoya, ko’rsatma, ma’ruza, tushuntirish, 
suhbat, munozara, shuningdek darslik bilan mustaqil ishlash.
Hikoya va ma’ruzalardan farqli o’laroq, suhbat va munozara (faol usullar) o’quvchilarni 
materialni muhokama qilish jarayoniga kiritishni o’z ichiga oladi, bu ularning bilish jarayoniga 
qiziqishini rivojlantiradi. Bundan tashqari, munozara sizni boshqalarning fikrlarini tinglashga 
va turli nuqtai nazarlarning qiymatini ob’ektiv baholashga o’rgatadi. Bosma materiallar bilan 
ishlash o’quvchilarning diqqatini, xotirasini va mantiqiy fikrlashini rivojlantirishga qaratilgan. 
Shuningdek, darslik bilan ishlash o’tilgan materialni yaxshiroq eslab qolishga yordam beradi.
Hikoya - bu o’qituvchi yoki o’quvchilar tomonidan o’quv materiallarini og’zaki bayon qilish 
turi, bunda e’tibor aniq faktlarga qaratiladi. Hikoyaning etakchi vazifasi - bu o’qitish, unga 
hamrohlik qiladigan funktsiyalar - rivojlantirish, tarbiyalash, rag’batlantirish va nazorat qilish 
va tuzatish.
O’qituvchi yoki o’quvchilarni tushuntirish - bu o’rganilayotgan hodisa yoki hodisaning 
mohiyatini aniqlashni ta’minlaydigan materialni og’zaki bayon qilish turi.
Tushuntirish jarayonida o’quvchilarga rasmiy ravishda mantiqiy va dialektik fikrlash, 
bahslashish va o’z fikrlarini isbotlash qobiliyati o’rgatiladi.
O’qitish - bu o’quvchilarning sinfdagi faoliyatini tashkil etish uchun ishlatiladigan 
mashg’ulotlar davomida vazifalarni shakllantirish va aniq erishishni o’z ichiga olgan materialni 
og’zaki bayon qilish turi. O’qituvchi maktab o’quvchilarining ta’lim faoliyatini ma’lum bir 
yo’nalishga yo’naltirish zarur bo’lganda murabbiylikdan foydalaniladi.
Ma’ruza - bu o’quv materialini og’zaki bayon qilish turi va o’qituvchining o’quvchilar bilan 
o’zaro aloqasi, bu turli xil nisbatlarda faktlardan foydalanishni va qisqa yordamchi dialogni 
o’z ichiga oladi. Ma’ruza o’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtiradi, ularning fikrlarini 
uyg’otadi, o’rganilayotgan intizom muammolari haqida fikr yuritishga, paydo bo’lgan savollarga 

---

67