Август 2020 10-қисм

Август 2020 10-қисм
Тошкент
BOSHLANGʻICH SINFLARDA TABIATSHUNOSLIK DARSLARINING AHAMIYATI
Zaripova Gullola Murodovna
Buxoro viloyati G’ijduvon tumani
49-o’rta ta’lim maktabi Boshlang’ich sinf o’qituvchisi
[phone]
Annotatsiya: 
maqolada ta’lim jarayoni o‘quvchilarning bilim olish, ko‘nikma va malakalarni 
egallash, ularning dunyoqarashini kengaytirish, ijodiy izlanishlarini rivojlantirish maqsadiga 
yo‘g‘rilgan o‘qituvchi bilan hamkorligi sanalishi haqidagi fikrlar yoritilgan.
Kalit soʻzlar: 
asosiy tushunchalar, fiziologik, anatomik, morfologik, ekologik, sistematik, 
agranomik tushunchalar.
Ta’lim jarayoni o‘quvchilarning bilim olish, ko‘nikma va malakalarni egallash, ularning 
dunyoqarashini kengaytirish, ijodiy izlanishlarini rivojlantirish maqsadiga yo‘g‘rilgan o‘qituvchi 
bilan hamkorligi sanaladi. Boshqacha aytganda ta’lim mazmunini o‘qitish metodlari, vositalari, 
shakllari yordamida o‘zlashtirishga erishishdir) 
Jamiyatimizda yuz berayotgan ma’naviy-ma’rifiy o‘zgarishlar va uzluksiz ta’lim tizimi oldiga 
qo‘yilgan ijtimoiy buyurtmalardan kelib chiqqan holda umumiy o‘rta ta’lim maktablarida biologik 
ta’lim mazmuni to‘rtta tarkibiy qism: 
1. Asosiy g‘oyalar, nazariyalar, tushunchalar. 
2. Faoliyat usullari (ko‘nikma va malakalar). 
3. Ijodiy faoliyat tajribalari. 
4. Borliqqa nisbatan ijobiy munosabat tajribalaridan iborat. 
Ta’lim mazmunining tarkibiy qismlari mazmuni va o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirish 
usullari bilan farq qiladi. 
Biologik ta’limning asosiy g‘oyalarini «Organizm — biologik sistema», «Ekologik tizimlar», 
«Organik olam evolyutsiyasi» tashkil etadi. Nazariyalar, qonuniyatlar asosiy g‘oyani ilmiy 
yoritishga xizmat qiladi. Nazariya va qonuniyatlar o‘z ichida umumiy va xususiy tushunchalarni 
mujassamlashtiradi. 
Boshlang`ich sinf «Tabiatshunoslik» o‘quv fani tarkibiga kiritilgan qo`shimcha quyidagi 
guruhlarga ajratiladi: 
1. Morfologik tushunchalar — o‘simliklar va ularning organlari tashqi tuzilishi haqidagi 
tushunchalarni o‘z ichiga oladi. 
2. Anatomik tushunchalar — o‘simlik organlarining ichki hujnviаув tuzilishi haqidagi tush
-
unchalarni o‘zida mujassamlashtiradi. 
3. Fiziologik tushunchalar — o‘simliklarda boradigan hayotiy jarayonlar (oziqlanishi, nafas 
olishi, suv bug‘latishi) oziq moddalarning harakati, o‘sishi, vegetativ ko‘payishi va h.k. haqidagi 
tushunchalanlaii iborat. 
4. Ekologik tushunchalar — o‘simlik organlarida yashash muhitiga bog‘liq holda vujudga 
kelgan o‘zgarishlar, o‘simlik qoplamlari, ekologik guruhlari, hayotiy shakllari haqidagi bilimlar 
majmuasidir. 
5. Sistematik tushunchalar — o‘simliklarda bo‘lim, sinf, oila, turkum va turga xos belgilar 
haqidagi bilimlar yig‘indisi. 
6. Agronomik tushunchalar — tuproq tuzilishi, o‘g‘itlarning turlari, ulardan foydalanish, 
o‘simliklarni vegetativ ko‘paytirish va parvarish qilish, agrotexnik tadbirlarni o‘z ichiga oladi.
7. Olamni ilmiy bilish metodlari haqidagi tushunchalar mikroskop bilan ishlash, mikropreparat 
tayyorlash, laboratoriya va tajribalar qo‘yish, kuzatishlar o‘tkazish, o‘simliklarni tanish va 
aniqlash, gerbariy tayyorlash haqidagi bilimlardan iborat. 
Mazkur tushunchalar keyingi sinflarda o‘qitiladigan biologiya o`quv fanlari uchun asos bo‘lib 
xizmat qiladi va ularning guruhi kengayib boradi. 
O‘quvchilarda tushunchalar quyidagi bosqichlarda shakllantiriladi: 
Tabiatshunoslik darslarida o‘qituvchi o‘quvchilarda muayyan tushunchalarni shakllantirish 
uchun o‘quv materialini ko‘rgazmali vositalar asosida tushuntirishi, o‘qituvchi axboroti yoki 
mustaqil ishlash natijasida o‘quvchilar sezgi organlari orqali qabul qilingan axborotni tasavvur 
qilishi, idrok etishi, yodda saqlashi va amalda qo‘llashga erishishi lozim. 

---

59