Avazyazova Dilfuzaning “5A 110901 Pedagogika nazariyasi va tarixi”
Download 0,64 Mb. Pdf ko'rish
|
kasb hunar kolleji oquvchilarida oquv - tarbiya jarayonining pedagogik dia
|
1
Al – Xorazmiy nomli Urganch Davlat Universiteti Pedagogika va psixologiya kafedrasi
“5A 110901 Pedagogika nazariyasi va tarixi” «Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining o`ziga xos xususiyatlari» mavzusida yozgan MAGISTRLIK DISSERTATSIYASI
Ilmiy rahbar: p.f.n.,dots. M.Jumaniyozov
“Ko`rib chiqildi va himoyaga tavsiya etilsin” «Pedagogika va psixologiya” kafedrasi mudiri: p.f.n.,dots.SH.K.Ismailova
“_______” ______________ 2017 yil
Urganch - 2017 yil 2
Kirish……………………………………………………………………………. I- BOB. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv- tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasi dolzarb masalalari............................................. 1.1. Muammoning o`rganilganlik darajasi............................................................. 1.2. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostika qilishning nazariy asoslari................................................. 1.3. Kasb – hunar kolleji o`quv- tarbiya jarayonining pedagogik va psixologik diagnostikaning muhim omillari.............................................................................. II- BOB. Kasb – hunar kolleji o`quv - tarbiya jarayonining diagnostikasining ta’limiy shart-sharoitlari va zamonaviy imkoniyatlari……………………………………………………………………. 2.1. Kasb – hunar kolleji o`quv- tarbiya jarayonida pedagogik diagnostikaning o`ziga xosligi................................................................................................... 2.2. Pedagogik tashxisning metodik ishlarni tashkil etishdagi axamiyati........... 2.3. Kasb – hunar kollejilarida pedagogik diagnostika darajalari va tamoyillari III -BOB. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining ijtimoiy- pedagogik asoslari… 3.1. Kasb – hunar kollejlarida pedagogik diagnostika (tashxis qilish) texnologiyalaridan foydalanish .....................……….………………………… 3.2. KXK metodik ish tizimida pedagogik diagnostikaning amalga oshirishning didaktik tahlili …………………………...........................................................
3
qay usulda o'qitish, ularni tarbiyalash, mustaqil mamlakatimizning yetuk mutaxassislari bo'lishi uchun harakat qilish har birimizning muqaddas burchimizdir. Bunda oliy va o’rta maxsus ta’lim tizimi saviyasini jahon andozalari darajasiga yetkazish, xalq ho’jaliklarida mutaxassislarga bo’lgan talab va ehtiyojlarni ilmiy tahlil asosda aniqlash, horijiy mamlakatlar tajribasidan oqilona foydalanish shu kunning dolzarb masalasidir”( I.A.Karimov) Kirish Mavzuning dolzarbligi: Barkamol shaxsni tarbiyalash barcha davrlarda muhim ijtimoiy talablardan biri bo`lib kelgan, ammo bugungi sifat o`zgarishlar ro`y berayotgan bir davrda bu masalaning dolzarbligi yanada kuchayib, talab ortib bormoqda. Respublikamiz mustaqillikka erishgach, ta’lim-tarbiya jarayoni qayta ko`rib chiqilib uni rivojlantirish uchun bir qancha yangi asoslar yuzaga keldi. Jumladan “Ta’lim to`g’risidagi” Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning yaratilishi ta’limni tubdan isloh qilish, uni o`tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to`la halos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash imkoniyatini berdi. Zero o’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti ta’kidlagandek: “Hech shubhasiz, buyuk ajdodlarimiz merosiga tayangan holda hozirgi zamon va taraqqiyotning yangi va yuksak cho’qqilarini egallashga intilishimiz, o’zimizning nimalarga, qanday ulkan ishlarga qodir ekanligimizni namoyon etishimiz, barchamiz, avvalo, navqiron avlodimiz uchun ham qarz, ham farz bo’lishi shart”. [21.b.117] Ta’lim-tarbiya orqali kishiga insoniy xislatlar singdiriladi, ana shu xislatlar uning ijtimoiy faolligini oshirib, jamiyat taraqqiyotini tezlashtiradi. Ta’lim- tarbiyaning barcha jabhalarida o’sib kelayotgan yosh avlodni tarbiyalash masalasiga alohida e’tibo qaratish bugungi kun talabidir. Bu borada ta’lim-tarbiya jarayoniga texnologik yondashuv, ilg’or pedagogik va axborot texnologiyalaridan,
4
pedagogika va psixologiyaning eng ilg’or ajribalaridan o’rinli foydalanish va shunga muvofiq-ta’lim-tarbiya jarayonini diagnostika qilib boish maqsadga muvofiqdir. Jumladan, a’lim-tarbiyaga yaxlit jarayon sifatida yondashib, auditoriya va undan tashqari ishlarni o’quv jarayoni bilan uzviy aloqada tashkil etish orqali samaradorligini oshirish mumkin bo’ladi.[21.b.339] O`zbekiston Respublikasining «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi»da har tomonlama barkamol shaxs-fuqaroni shakllantirish nazarda tutilgan. Bunday natijaga erishish uchun ta’lim–tarbiya jarayonining uyg’unligini ta’minlash, tarbiya jarayonining qonuniyatlarini chuqur o`rganish va bugungi kun talablariga javob bera oladigan barkamol yosh avlodni tarbiyalash usullarini taqiq qilish lozim. Barkamol avlod tarbiyasi ko`p jihatdan bugungi kunda tahsil olayotgan bo`lajak pedagoglarning tarbiyaviy ishlarni tashkil etish mahoratiga bog’liqdir. SHuning uchun bo`lajak pedagoglarni tarbiyaviy ish metodikasiga doir bo`lgan bilimlar bilan muntazam ravishda tanishtirib borishimiz, bu borada malaka va ko`nikmalarni shakllantirishga alohida e’tibor berishimiz lozim. Bunday vazifani bajarish uchun albatta o`quv qo`llanma va darsliklarni bugungi kun talablaridan kelib chiqqan holda ishlab chiqish talab etiladi. Professional ta’lim yo’nalishi bo’yicha bakalavrlar o’zining pedagogik faoliyatida pedagogik diagnostika bilan shug’ullanishlari lozimligi bugungi kun talablaridan biridir. Har qanday faoliyat zamirida ham amalga oshirilgan ishlarning pirovard maqsadi, vazifalari va kutilgan natijalari bo’ladi. Faoliyat natijalarini sarhisob qilish, amaliy xulosalar yasash – bo’sh yoki muvaffaqiyatli o’rinlarni belgilab olish, faoliyatning keyingi bosqichlarida uni xisobga olish diagnostika deyiladi. Pedagogik diagnostika o’quvchining o’zlashtirishi, o’qishdagi qiyinchiliklarini, uning o’qishiga ta’sir qilayotgan ijtimoiy, oilaviy omillarni o’rganishga yo’naltirilgandir. Diagnostika natijalari esa ta’lim-tarbiya jarayonini to’g’ri rejalashtirish, yo’l qo’yilgan xatolarni tuzatish, psixologik-pedagogik profilaktika ishlarini olib borish imkonini beradi. 5
Zamonaviy pedagogika va psixologiya fanlarining amaliyotida shu narsa sezilmoqdaki, kollej o’quvchilari o’quv-tarbiya jarayonini pedagogik jihatdan diagnostika qilish, ularning o’quv motivlarini aniqlash, o’quv faoliyatini faollashtirishda pedagogning o’rni, kollej o’quvchilarining tarbiyalanganlik darajasini hisobga olishning mazmuni, tadqiq qilish masalalariga ilmiy jamoatchilikning e’tibori yanada ortmoqda. [24.b.3]
jarayonining pedagogik diagnostikasining o`ziga xos xususiyatlarini aniqlash va o`rganish.
1. Kasb – hunar kolleji o`quv- tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining o`ziga xos xususiyatlarini pedagogika va psixologiya fanida o`rganilganlik darajasini aniqlash bo`yicha ilmiy manbalarni tahlil etish. 2. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining o`ziga xos xususiyatlariga ijobiy ta’sir qiladigan omillarni aniqlash. 3. Kasb – hunar kollejida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasini tashkil qilish darajasini aniqlash. 4. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonini pedagogik va psixologik diagnostikasi o`rtasidagi aloqadorlikni asoslash. 5. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining takomillashtirish bo`yicha tavsiyalar ishlab chiqish.
tarbiya mazmuni, tamoyillari, shakl xamda vositalari. Tadqiqot metodlari: 1.Falsafiy,pedagogik ,psixologik , adabiyotlarni o’rganish , anketa 6
2. Kuzatish metodi- mazkur metod yordamida o`quvchi va pedagoglarining ta’lim-tarbiyaviy faoliyatlari tizimli ravishda kuzatilib, to`plangan ilmiy ma’lumotlar maxsus kundalikka qayd qilinadi. 3.Materiallarni saralash va natijalar tahlilini amalga oshirish uchun matematik-statistik metodlardan foydalanildi. Tadqiqotning metodologik asosi. I.A.Karimov asarlaridagi ta’lim va tarbiyaga oid g’oyalar, “Ta’lim to`g’risida”gi Qonun, “Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi”; pedagog va psixolog olimlarning ilmiy ishlari, SHarq mutafakkirlarining ta’limotlari, boshqaruv va prognostik ehtimollilik tamoyillariga amal qilindi. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: 1. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining o`ziga xosligi muammosining ilmiy-nazariy va metodologik masalalari ilmiy manbalar asosida tahlil qilindi; 2. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining o`ziga xos xususiyatlarini shakllanishining amaldagi holati aniqlandi; 3. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasining bo`yicha muayyan pedagogik-psixologik mezonlarga asoslanib tavsiyalar ishlab chiqildi. Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati: Tadqiqotning natijalari pedagogika, shaxs diagnostikasi, kasb psixologiyasi, hamkorlik pedagogikasi, kasbiy tayyorganlik, ijtimoiy psixologiya sohalarini pedagog shaxsining kasbiy muhim sifatlarini shakllanishining o`ziga xos xususiyatlari bo`yicha nazariy materiallar bilan boyitishga xizmat qiladi. Olingan ma’lumotlar va izlanishlarda ilgari surilgan g’oyalar, nazariy mushohadalar, ilmiy tahlillar va xulosalar pedagogik diagnostika qonuniyatlari, mexanizmlari, mazkur jarayonda yuzaga keladigan muammolar va ularning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlashga, o`z vaqtida ijobiy hal qilishga, istiqbollarini belgilashga yordam beradi. 7
Tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan xulosalardan o`quv, ilmiy- uslubiy qo`llanmalar yaratishda samarali foydalanish mumkin. Himoyaga olib chiqadigan holatlar: 1. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostika qilishning nazariy asoslarini o`rganish ,pedagogik diagnostikaning o`ziga xos xususiyatlarini aniqlash imkoniyatini yaratadi. 2. Kasb – hunar kolleji o`quvchilarida o`quv - tarbiya jarayonida o`quvchilarni kasbiy yo`nalganligini belgilovchi komponentlarning shakllanishidagi tafovutlar va ularning sabablari tavsiflanadi. 3. Kasb – hunar kolleji o`quv - tarbiya jarayoniga ijtimoiy-madaniy muhitning ta’siri va milliy o`ziga xoslik to`la aks etgan ta’lim-tarbiya sub’ektlarining o`ziga xos qiyofasi yaratilganligi. Tadqiqot natijalaridan kasb –hunar kollejlarida tashkil qilingan ta’lim – tarbiya jarayonidan foydalanib bo’lg’usi mutaxassisni shakllanish jarayonini pedagogik jihatdan yangilash , pedagogik asoslarini ishlab chikish va metodik tavsiyalardan o`quv-tarbiya jarayonida metodik yordam sifatida foydalanish mumkin. Tadqiqotning tuzilishi va xajmi: Dissertatsiya kirish, uch bob, xulosa va tavsiyalar , foydalanilgan adabiyotlar ruyxati xamda ilovalardan , umumiy xajmi- betni tashkil etadi. 8
pedagogik diagnostikasi dolzarb masalalari 1.1. Muammoning o`rganilganlik darajasi Barkamol inson
o`zida
ma’naviy-axloqiy hislatlar majmuini mujassamlashtirgan, jamiyatda o`zligini va o`z qobiliyatini har tomonlama namoyon eta oladigan, ma’rifatli, dunyoviy bilimlarni mukammal egallagan, yuksak iste’dodli va intellektual salohiyatga ega bo`lgan ma’naviy jihatdan etuk, axloqan pok, jismonan sog`lom, hayot go`zalliklarini his eta oladigan ijodkor shaxsdir. Barkamol shaxsni voyaga etkazish ijtimoiy-madaniy qadriyatlarni insonning ijtimoiy intizomi va uning ixtisoslik bo`yicha mehnat faoliyatining ajralmas va tabiiy belgilariga, xususiyatlariga aylashtirishdan iborat bo`lib, bo`lajak mutaxassisning insonparvarlik sifat va fazilatlarining ustivor bo`lishini ta’minlashga qaratiladi. Tarbiyaviy ishlar rejalari gumanitar turkumdagi fanlarning, shu jumladan, ijtimoiy-iqtisodiy fanlarning insonparvarlik xususiyatlaridan ham ta’lim-tarbiya jarayonlarida unumli va samarali foydalanishni keng yo`lga qo`yish bilan birga, bu turkumga kirmagan fanlar, ya’ni fizika, kimyo, biologiya, matematika, shuningdek, texnika fanlari va umuman talim tizimida o`tiladigan barcha fanlarning ham tarbiyaviy tamoyillariga, insonning ma’naviy-ahloqiy ruhiy jihatdan takomillashtirish imkoniyatlariga alohida ahamiyat va e’tibor qaratishni, ularning insonparvarlik xususiyatlarini kengroq ochib, tahlil etib ko`rsatib berishni, talaba yoshlarni o`qitish orqali ma’naviy-ruhiy jihatdan ham tarbiyalashni maqsad qilib qo`yadi. O`quv dasturlarining, darslik va qo`llanmalarning yangi avlodini yaratishda, ta’limning texnik vositalaridan foydalanishda, ular uchun maxsus o`quv dasturlari tayyorlashda ta’limni gumanitarlashtirishning mana shu tomonlariga, ya’ni yosh mutaxassislarning ma’naviy-ahloqiy jihatdan barkamol shaxs sifatida takomillashuvida har bir fanning ishtirokini eng yuqori darajada ta’minlashga katta e’tibor berilishi zarur.[11.b.18]
9
Hozirgi kun fan, madaniyat va ta’lim sohalarida ham katta o`zgarishlar amalga oshirilmoqda, islohotlarning sur’atlari tobora jadallashmoqda. Biroq axborotlar asri talablariga muvofiq o`zgarayotgan hayotimiz ehtiyojlari jamiyat oldiga yangidan-yangi vazifalarni ko`ndalang qilib qo`ymoqda. Barkamol shaxsni tarbiyalash gumanitar ta’lim va tarbiyaning muhim qismlaridan biri sifatida talaba-yoshlar ruhiy olamining shakllanishida, hayotiy pozitsiyalarning mustahkalanishida, ularning ijtimoiy faolligining o`sishi va ixtisoslik bilimlari hamda umumnazariy tayyorgarligining oshishida asosiy vositalardan biri hisoblanadi. Insoniyat tomonidan to`plangan behisob madaniy boyliklardan bahramand bo`lish, ularni o`zlashtirish yoshlarda gumanistik dunyoqarashning vatanparvarlik, vijdon, e’tiqod, or-nomus, sha’n, mardlik, jasorat, oliyhimmatlik, fidoiylik, insonparvarlik kabi qadriyatlarning shakllanishiga yordam beradi. Yoshlarda bunday sifat va fazilatlarni tarbiyalash maorif va oliy ta’lim tizimida ustuvor ahamiyatga ega bo`lishi kerak. Zero, I.A.Karimov ta’kidlaganidek, siyosatda, iqtisodda va ma’naviyat sohasidagi islohotlarning taqdiri o`sib kelayotgan yosh avlodga bog`liq.[ 3.b.78]
Kasb – hunar kolleji o`quv - tarbiya jarayonining pedagogik diagnostikasi qilish muammosi A.A.Verbitskiy (ta’limda o`qitishning faol metod va shakllari), B.A.Vyatkin, E.A.Klimov, B.C.Merlin, M.R.SHukin (faoliyatning individual uslubi, muloqot va faollik), A.N.Leontev (ta’limda motivatsiyaning o`rni), V.D.SHadrikov (kasbiy faoliyatning pedagogik diagnostikasi) va boshqalar. Pedagogik diagnostikaning asos nazariyalari, shakllanishi va rivojlanishining pedagogik, psixologik qonuniyatlari (G.V.Akopov, YU.M.Zabrodin, I.A.Zimnyaya, N.D.Levitov, A.K.Markova, K.K.Platonov, E.I.Rogov, E.S.Romanova, L.D.Stolyarenko, M.K.Tutushkina, P.D.Uspenskiy, V.D.SHadrikov va boshqalar, ta’limni insonparvarlik paradigmalari haqida (V.P.Bezduxov, YU.N.Kulyutkin, V.M.Miniyarov, G.S.Suxobskaya va boshqalar); ta’limda shaxsli-faoliyatli yo`nalishi haqida (A.K.Markova, V.V.Serikov, I.S. YAkimanskaya va boshqalar); SHuningdek, vatanimiz pedagogik,psixolog 10
olimlaridan B.Xodjaev, M.To’xtaxodjaeva, N.N.Azizxodjaeva, V.M.Karimova, G’.B.SHoumarov, B.R.Qodirov, V.A.Tokareva, SH.R.Barotov, Z.T.Nishonova, SH.A.Eshmetov, K.B.Qodirov, E.A.Xidirov va boshqalarning olib borayotgan ilmiy izlanishlari diqqatga sazovordir. Pedagogik diagnostika asosida o’quvchilar nutqidagi kamchiliklarni bartaraf qilish L.Mo’minova, o’spirinlarning tarbiyalanganligi, xulqidagi nuqsonlarni korreksiyalash Sh.Abdullayeva tomonidan tadqiq qilinganligi, ammo malaka oshirish jarayonini pedagogik diagnostika va o’qituvchilarning o’z shaxslari va faoliyatlarini bevosita o’zlari o’rganishi hamda amaliy faoliyatlariga o’zlari baho berishlarini amalga oshirish muammolari alohida ilmiy tadqiqot obyekti bo’lmagan.
11
pedagogik diagnostika qilishning nazariy asoslari Hozirda respublika siyosiy, iqtisodiy, ta’lim va ma’rifiy-madaniy islohotlarni boshdan kechirmoqda. Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga asosan ta’lim tizimini isloh qilishning asosiy yo’nalishlaridan biri ta’lim tizimining sifatli va ravon rivojlanishini ta’minlovchi muqobil kasb-hunar ta’limini beruvchi tizimni tashkil etishdir. Mazkur tizim kadrlar kasbiy malakalarining raqobabardoshligini ta’minlash va eng ilg’or texnologiyalarga asoslangan bo’lishi zarur. Shularni ta’kidlash joizki, o’rta maxsus kasb-hunar talimi tizimi mavjud bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirish bilan bir qatorda yangi innovatsion ta’lim texnologiyalarini qabul qilish va o’zlashtirishga yo’naltirilgan intensiv va tezkor ta’lim shakllariga asoslangan bo’lishi lozim. Bugungi kunda shakllangan an’anaviy ta’lim tizimida hunar o’rgatishda asosan nazariy jihatlarga e’tibor qaratilgan. Agar mavjud ta’lim texnologiyalari shakli va mazmuni o’zgartirilmasa, u holda o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi muassasalari bitiruvchilarining bilm va ko’nikmalari ma’lum darajada eskirib boradi. Qayd etish joizki, ta’lim oluvchilarning bilim darajalari ta’lim jarayonida qo’llanilayotgan didaktik tashkil etuvchilarga to’g’ridan-to’g’ri bog’liq, chunki ta’lim berishning asosiy maqsadi bilim, ko’nikma, axborot, ish yuritish strategiyasini o’rgatish emas, balki o’zining ustida ishlay oladigan, maxsus va shaxsiy sifatlarni shakllantirishga qaratilgan ichki tashkily o’zgarishlar resursiga ega bo’lgan shaxsni shakllantirishga yo’naltirilgan bo’lishi kerak. Bu muammoni ta’lim jarayoni samaradorligining yangi sarhadlarini ochadigan, ya’ni ta’lim berishning visual tashkil etuvchilarini joriy etish orqali hal qilish mumkin. Kasb-hunar ta’limining samaradorligi, ta’lim oluvchining o’quv-uslubiy materiallar ustida, o’ziga mos va zarur hajmda , qulay vaqtda ishlay olishida namoyon bo’ladi. Bozor iqtisodi sharoitida kasb o’rgatishni intensivlashtirish, texnika, texnologiya erishgan yutuqlarni qo’llash va ta’lim jarayoni sifatini oshirishga ehtiyoj katta. Televideniya, mobil aloqa va internet 12
texnologiyalari ta’lim, ishlab chiqarish va hayotimizning barcha jabhalariga jadal kirib kelishi oqibatida insonning qabul qilish, ya’ni o’rganish retseptorlariga juda katta ta’sir qila boshladi. Shunday ekan axborotni korish retseptorlari orqali qabul qilish bugungi kunta’lim jarayonida birinchi o’ringa chiqishi zarur. Lekin kasb-hunar ta’lim tizimida bunday darsliklar va o’quv qo’llanmalarining kamligi tezlashib borayotgan ta’lim sohasida o’quvchilarning kasb o’rganishi uchun yearly emas, oq-qora kitoblarni o’qish ular uchun qiziq bo’lmay qoldi. O’z navbatida o’quvchi va darslik o’rtasida jarlik paydo bo’lmoqda.[22.b.86] SHuning uchun o`quv jarayonini boshqarish, ayniqsa uning ishtirokchilarini boshqarish masalasiga tubdan o`zgartirishlar kiritish kerak. Ularni o`zini-o`zi boshqarish tartibiga o`tkazish har bir rahbarning bosqichma-bosqich o`zini-o`zi tahlil qilishi va o`z maqsadini belgilashi, o`zini-o`zi istiqbol rejasini belgilashi, o`zini-o`zi nazorat qilishi, o`zini-o`zi baholash va korrektsiya qilishi (to`g`rilash) demakdir. Bu esa har qanday boshqaruvchining tashxis qilish tomonini kuchaytiradi. “Tahlil, o`zini-o`zi tahlil qilish, shaxsni o`rganish tushunchalari so`nggi vaqtlarda yagona diagnostika (tashxis) atamasi bilan nomlana boshlandi”. Ushbu so`zning umumiy ma’nosi-tashxis qo`yish nazariyasi va amaliyoti, bilishning alohida turidir, chunki “diagnostika” lotinchadan tarjima qilinganda “aniqlash”, “belgilash” ma’nolarini anglatadi.[20.b.5] Insonning oliy nerv tizimi faoliyati haqidagi ta’limotlarning ko’rsatishicha, u murakkab sub”yektiv tizim sifatida boshqa jonli va jonsiz obyekt (tizim)larga qaraganda o’z-o’zini tartibga solish, tiklash, ma’lum holatda saqlash hamda takomillashtirishda eng yuqori darajadagi mavjudot hisoblanadi. O’z-o’zini tartibga solish, takomillashtirish insonga berilgan azaliy imkoniyatdir. Chunonchi, u inson miyasi, ma’naviy va aqliy salohiyatining ajralmas xususiyati hisoblanadi. Bu jarayonlarni buyuk rus fiziologi I.P.Pavlov ta’limoti davomchisi P.K.Anoxin o’z-o’zini tartibga solish jarayoni jismning muhim omillarini bir xil darajada saqlashning mohiyatidan kelib chiqishini asosladi. Bunda inson faoliyati, 13
jumladan, fikrlashi maqsadga muvofiq davom etib, ma’lum natijaga yo’nalgan bo’ladi. Shaxsning asab tizimidagi fiziologik asoslarini ochish - insonning o’zini o’zi bilishi asosida o’ziga baho berish, o’z harakat va xulq-atvorini tartibga solish ko’nikmalarini hosil qiladi. Bunda eng muhim holat shaxsning o’ziga to’g’ri baho bera olishi, o’z oldiga qo’ygan maqsad mohiyatiga mos keluvchi harakatlar algoritmini ishlab chiqishidir. O’z-o’ziga to’g’ri baho berish yosh xususiyati va ijtimoiy tajribaning ortishi, atrofidagilar bilan muloqot, boshqalarning unga munosabati va bahosiga ko’ra shakllanib boradi. Har bir shaxs faoliyati izchillikda amalga oshadigan davomli jarayondir. Shaxsni faoliyatga undagi mayl undaydi. Shaxs mashq jarayonida o’z-o’zini boshqaradi, bunda nafaqat uning bilim, ko’nikma va malakalari, balki uning xulq- atvori ham shakllanib, takomillashib boradi. Bu holatni L.I.Bojovich ham alohida ta’kidlab o’tgan. Shaxsning o’z-o’zini boshqarish jarayonini B.F.Lomov o’z-o’zini sababiy boshqarish, deya ko’rsatgan edi.[ 11.b.45]
Inson harakati ikki asosga ko’ra amalga oshadi: harakatlar hamda munosabatlar. Shaxs faoliyati dastlab taqlidga asoslansa, keyinchalik u mustaqil faoliyat va o’z-o’zini boshqarishni boshqalar bilan muloqot, munosabat o’rnatish orqali o’rganadi. O’z-o’zini boshqarish faoliyatini inson umuminsoniy tajribalar, bilim va ko’nikmalarni egallash orqali o’zlashtiradi. Inson o’z-o’zini takomillashtirishining turli bosqichlarida faoliyat subyekti sifatida o’z-o’zini anglash va boshqarishni o’rganadi, o’z imkoniyatlari, qobiliyatlari hamda nimaga qodirligini anglaydi va baholaydi. Bu jarayonda u o’zining imkoniyatlari haqida aniq tasavvurga ega bo’la boshlaydi. Inson o’z faoliyatining ma’lum bir jihatini diagnostika qilganda bo’lajak natijani oldindan ko’ra olish, avvalgi tajriba tizimida mavjud holatda tegishli axborot olish ehtimoli borligini nazarda tutadi. Bunda avvalgi tajriba va hozirgi holati faoliyatning bo’lajak natijasi haqida faraz qilishga asos bo’ladi. Shunga 14
muvofiq hozirlanish va bo’lajak holat uchun tayyorgarlik harakatlarini boshlab, ma’lum maqsadga erishish mumkin. Inson har qanday faoliyatni boshlashidan oldin ma’lum vaziyatni hisobga oladi. U o’z faoliyatining natijasini oldindan ko’ra bilib, tashkil qilsa, maqsadga, ko’zlangan natijaga erishishi osonlashadi. O’z-o’zini takomillashtirish shaxsning tashqi ta’sir qiluvchi omillar bilan ichki intilishlarini aniq pedagogik vazifalarga: maqsad va idealni shakllantirish, o’zlikni anglash va o’z-o’zini boshqarish uchun zarur bo’lgan xislatlarni tarbiyalashga yo’naltirishi lozim. O’zlikni anglash ham xuddi ong kabi tarbiya va insonning faol harakati jarayonida muntazam rivojlanib boradi. S.L.Rubinshteynning ta’kidlashicha: “Inson shaxsining shakllanishi o’zida o’zining uzviy qismi sifatida shaxs ongi va uning o’zligini anglashning shakllanishini mujassamlashtiradi. Bu ongli shaxsning rivojlanish jarayonidir”.[10.b.38] O’qituvchi o’quv jarayoni natijasini anglab yetishi uchun muntazam ravishda pedagogik diagnostika qilishi, salbiy va ijobiy tomonlarni tahlil qilishi hamda takomillashtirishi lozim. Buni
amalga oshirishda pedagogik diagnostikaning shakl, usul va metodlari muhim vosita bo’lib xizmat qiladi. Pedagogikada pedagogik diagnostikaning oddiy metodlari bilan bir qatorda, uning murakkab shakllari va usullari tatbiq etilmoqda. Pedagogik diagnostika tarixiga nazar tashlasak, o`tgan asrlarda u faqat o`quvchi bilimini baholash orqali amalga oshirilganini kuzatamiz. Unga 1864 yilda AQSH olimlari D. Fisher va R. Resslar asos solganlar, 1908 yildan boshlab esa, olim T. Stoun arifmetikadan test orqali o`quvchi bilimini sinash tizimini tatbiq etgan.[ 15.b.23
]
“Pedagogik diagnostika” atamasi 1968 yilda olmon pedagogi K.Ingenkamp tomonidan birinchi marta qo’llanilgan. [13.b.56] Pedagogik diagnostika - pedagogik faoliyat sohasida voqeliklarning mohiyatini belgilash, jarayonlarni har tomonlama o`rganish, pedagogik omillarning majmuaviy harakatini aks ettirish demakdir. Uning vazifasi - pedagog va rahbarga sabablarning o`zaro bog`liq harakati, ularning qaysi biri shu lahzada
15
kritik ahamiyatga ega bo`lishi haqida tezkor va ishonchli axborot beradi. SHuning uchun ta’lim-tarbiya va metodik jarayonlarning barcha tarkibiy qismlariii tashxis qilib turish muhim ahamiyat kasb etadi. [ 28.b.12 ]
jarayonning, bola shaxsi, pedagog yoki rahbarning faoliyati darajasidan qat’iy nazar, tezkor o`rganilishi va baholanishi, tartibga solinishi va korrektsiyasi (to`g`rilanishi) tushuniladi. Hozirgi kunda pedagogik diagnostika faol shakllanayotgan pedagogik fanlar tizimiga mansub. Shuning uchun undan har kim o’z qiziqishi va o’rganadigan sohasiga mos ravishda foydalanadi. Ayrim tadqiqotchilar pedagogik diagnostikani pedagogikaga doir jarayon va muammolarni yoritish, ularning ta’sirchanligini aniqlash va o’quvchilarning o’zlashtirishini yaxshilash, har bir kishining ma’lumot olish imkoniyatini belgilash vositasi sifatida qarasalar, boshqalar pedagogik diagnostikani o’quv-biluv jarayonini rejalashtirish va bu borada kishilarga maslahat berish tarzida ham talqin qiladilar. Pedagogik diagnostikani keng ma’noda: o’quv jarayoni, o’qituvchilar va o’quvchilar faoliyatini tahlil qilish, yutuq va kamchiliklarni aniqlash hamda ma’lum o’zgartirishlar kiritish vositasi sifatida qarash o’tgan XX asrning 90 yillarida respublikamiz ta’lim tizimida keng qo’llanilgan edi. [ 29.b.34]
Pedagogik diagnostika – pedagogik jarayonlarni bilish instrumenti sifatida bilish nazariyasining xususiy bir ko’rinishi hisoblanadi. Shuning uchun uni gnoseologiya (bilish nazariyasi) bilan tenglashtirish ham mumkin emas. Pedagogik diagnostikaga xos xususiyat – ta’lim-tarbiya jarayonining har bir bosqichi va bo’g’ini hamda o’quvchilarning o’ziga xos xususiyatlari, individual farqlarini aniqlashdan iborat. Bunda har bir aniq jarayon uchun xos xususiyatlar, ularning mezonlarini aniqlash alohida yoki bir guruh kishilar uchun umumiy bo’lishi ham mumkin. Pedagogik diagnostika o’quv jarayonini takomillashtirish, undagi pedagogik-didaktik masalalarni aniq shart-sharoitdan kelib chiqib hal qilish jihatidan psixologik diagnostikadan farq qiladi. O’qituvchining pedagogik
16
faoliyatini diagnostikalash, bir tomondan, uning o’zi, ikkinchi tomondan, uning hamkasblari, o’quv yurti va xalq ta’limi muassasasi rahbarlari hamda jamoatchilik (ota-onalar, mahalla) tomonidan tashqi diagnostika tarzida amalga oshirilishi mumkin. Tashqi pedagogik diagnostika natijalari o’qituvchilarning attestatsiyasi yoki ularning mahoratini oshirish uchun chora-tadbir belgilash hamda malaka oshirish kurslariga yuborishga asos bo’la oladi.[ 16.b.37
] Boshqa tomondan o’qituvchi faoliyatini refleksiv tashkil qilish – o’zini o’zi (“ichki”) diagnostika qilishni taqozo qiladi. Ichki diagnostika o’qituvchining shaxsiy faoliyatidagi yutuq va kamchiliklarni o’zi tahlil qilib, aniqlab, ularni bartaraf etish uchun chora-tadbirlarni ko’rish, o’zgartirish kiritishda namoyon bo’ladi. O’qituvchining uzluksiz o’z shaxsi va faoliyatini diagnostikalashi, unga: - o’z faoliyatini uzluksiz tadqiq qilish; - o’z vaqtida pedagogik qiyinchiliklarni aniqlash, o’quvchilar ta’lim-tarbiyasiga salbiy ta’sir qiluvchi omillarni bartaraf qilish; - o’z faoliyatida shakllangan salbiy kasbiy odatlar, mayl, ehtiyojlarni tuzatish; - o’quv-tarbiya jarayonini samarali tashkil qilish instrumetariysini aniqlash; - pedagogik qiyinchiliklarning salbiy ta’sirini aniqlash va noto’g’ri shakllangan odatlarni yo’qotish vositasi sifatida xizmat qiladi. Pedagoglarning faoliyati va shaxsini o`rganish - metodik ishlarning sifati va samaradorligini oshirishning muhim omilidir. Metodik ishlar pedagoglarning bolalarga ta’lim-tarbiya berish va ularni rivojlantirish bilan bog`liq faoliyatida yuqori natijalarga erishish uchun yordam berishga qaratilgan. Ushbu masalani nafaqat keyingi takomillashtirish, balki har bir pedagogning mavjud imkoniyatlarini har tomonlama hisobga olish shartlaridagina bajarish mumkin. Pedagogik tashxis pedagoglar bilan olib boriladigan metodik ishlarni tashkil etishda, ularning kasbiy va o`zaro rivojlanishida ilmiy yondashuvni ta’minlaydi. SHuning uchun u metodik, ta’lim-tarbiya jarayonlarida hamda kollejni boshqarish jarayonida muhim rol o`ynaydi. O`qituvchining kasbiy rivojlanish darajasini 17
o`rganishning tizimi sifatida olingan pedagogik tashxis qo`yish ishdagi qiyinchiliklarni aniqlash uchun asos bo`lib xizmat qiladi, ularni yengib o`tishning muqobil usullarini izlashga undaydi. SHu bilan birga, u o`qituvchining kuchli tomonlarini aniqlashga, ularni mustahkamlash hamda pedagogik faoliyat va o`qitish modelining yakkalashtirilgan metodlarini rivojlantirish yo`llari hamda aniq usullarini belgilab olishga ham imkon beradi.
XX asr boshlarida amerikali faylasuf, pedagog, psixolog Djon Dyui darsda o’qituvchi emas, o’quvchi faol bo’lmog’I lozim deb chiqdi. U kitobdagi bilimlarni quruq yod olish hech narsaga olib bormaydi, aksincha o’quvchilarni o’qishdan sovutib, tafakkurni zanglatadi deb ta’kidlagan. Bugungi kunda ilm-fan, texnika va ishlab chiqarish sohalarining tez sur’atlarda jadallik bilan rivojlanishi ta’lim tizimi xodimlaridan ta’lim-tarbiya sifatini mazmun jihatidan yangi bosqichga ko’tarishni talab etib, har bir tizim hodimi, ayniqsa o’qituvchilar zimmasiga yuksak mas’uliyat va vazifalarni yuklaydi. Mazkur vazifalar samarali darslar orqali amalgam oshiriladi. O’qituvchilarning darsga umumiy tayyorgarligi jarayonida mustaqil, ijodiy yondashmasligi, bilimini oshirib bormasligi, o’z ustida ishlamasligi kuzatilmoqda, bu esa darsning samaradorligiga salbiy ta’sir qilmoqda. Dars jarayoni samaradorligi o’qituvchining darsga puxta tayyorlanishi bilan belgilanadi. E’tiborsizlik bilan rejalashtirilgan va puxta tayyorlanmagan, o’quvchilar imkoniyatlari bilan uyg’unlashmagan dars sifatli bo’lishi mumkin emas. O’qituvchining darsga tayyorgarligi ikkiga bo’linadi: 1. O’qituvchining o’z fani yuzasidan umuniy tayyorgarligi 2. O’qituvchining har bir darsga kundalik tayyorgarligi O’qituvchining o’z fani yuzasidan umuniy tayyorgarligi muntazam amalga oshadigan jarayon: - Davlat ta’lim standarti, o’quv dasturi, o’quv reja hamda ularga berilgan tushuntirish xatlarini o’rganib chiqish; - faniga oid yangi ilmiy va metodik adabiyotlarning mazmuni bilan tanishish;
18
- tegishli ko’rgazma materiallarini, o’quv jihozlarini o’rganish, ularni qo’llay bilish; - ilg’or o’qituvchilarning ish tajribalarini o’rganish, tahlil qilish irqali o’z bilimini kengaytirish; - kompyuter texnikasidan foydalanish ko’nikmasini oshirish, elektron darsliklar, matn muharrirlari, ”Ziyonet” axborot ta’lim portali orqali ma’lumotlarni olish malakasini shakllantirish kabilardir. O’qituvchining har bir darsga kundalik tayyorgarligi: - taqvim mavzu rejadagi yangi mavzu va unga ajratilgan vaqt aniqlashtirib olinadi; - DTS va o’quv dasturidan o’tilayotgan mavzuda qanday tushunchalar shakllantirilishi lozimligi aniqlashtirilib, shu asosda dars maqsadlari belgilab olinadi; - Mavzu asosida darsda foydalaniladigan texnik vositalar, elektron manbalar, slaydlar, ko’rgazmali va didaktik materiallar , adabiyotlar o’rganib chiqiladi hamda dars ishlanmasi yoziladi. [34.b.99] Pedagogning muvaffaqiyatlarini diagnostika qilish attestatsiya muammolarini muqobil hal qilishga imkon beradi, chunki u ta’lim muassasasi ma’muriyatining bahosidagi sub’ektivizmni chetlashtiradi. Biroq ta’lim muassasasi rahbarlari shuni yodda tutishlari kerakki, diagnostika - bu shaxsiy maqsad emas, balki maslahat, korreksiya (to`g`rilash), moslashish va metodik-psixologik qo`llab-quvvatlash bilan bir qatorda pedagoglar bilan ishlash bosqichlaridan biri hisoblanadi. Pedagogik faoliyat diagnostikasini, ayniqsa o`zini-o`zi diagnostika qilishni o`tkazish har bir pedagog tomonidan o`zini-o`zi tahlil qilish va baholash malakalarini egallashga yo`naltirilgan. Bu hol pedagogik kadrlar bilan olib boriladigan ishlarning o`zini tartibga solish va korrektsiyalashning faol tartibiga o`tkazishga imkon beradi. Pedagogik diagnostika har bir pedagogik bilish, har birining ko`ngliga yo`l topa olish singari murakkab masalalarni muvaffaqiyatli echishda rahbar –
19
metodistlarga yordam beradi. U o`qituvchilarning kasbiy va shaxsiy xususiyatlarini bilishga imkon beradi va shu bilan birga pedagog kadrlar bilan metodik ishlarning tashkil etilishini engillashtirib, ularning samarasini oshiradi. Zamonaviy diagnostikaning vazifalariga yaqin vaqtlargacha pedagogik diagnostika biron-bir belgilarni baholash muammosiga taqalar ekan, shaxs esa bir figura, fotosurat ko`rinishida ifodalanar edi. Bugungi kunda pedagogik diagnostika ko`p tarmoqli bo`lib bormoqda va o`zida ma’lumot, asl diagnostika, baholash, korrektsion, yo`naltiruvchi, tahliliy kabi vazifalarni mujassamlashtirmoqda. Diagnostik yondashuv ham o`quvchilar, ham butun pedagogik jamoa faoliyatining turli bosqichlaridagi harakatining majmuaviy diagnostikasi, o`zini- o`zi sinovdan o`tkazish va monitoringi tizimini to`zish hisobiga amalga oshadi va shuning uchun boshqaruv faoliyatining natijalarini holisona baholashga imkon beradi.
Diagnostikani tashkil etish jarayonida sub’ektlarning rivojlanish dinamikasini o`rganish va holislikni oshirish uchun bosqichlilik, davriylikka rioya qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Ob’ektning nafaqat asl holatini, balki oraliq va yakuniy natijalarini o`rganish zarurligi sababli, kamida uchta kesimda bajarilishi lozim: birinchi kesim - kirish nazorati (birinchi boshlang`ich diagnostika), ikkinchi kesim - joriy nazorat (qiyosiy diagnostika) va uchinchi kesim - chiqish nazorati (yakuniy diagnostika).[ 33.b.89 ]
ravishda amalga oshirayotgan faoliyatni diagnostika va tahlil qilish dasturi pedagogik ta’lim-tarbiya va metodik - jarayonni tashkil etishdagi jarayon va omillarni aniqlash, zarur va kutilayotgan o`zgarishlarni bir ketma-ketlikka qo`yish, boshqaruv korrektsiyasini amalga oshirish - bularning hammasi ta’lim muassasasiga yutuqlar asosida mavjud muammolarni hal qilishda ularning qay darajada ekanligini, an’ana bilan innovatsiya o`zaro qanchalik uyg`unlashganini, manfaatdorlik vaziyati vujudga keltirilganligini, sinov, tajriba, izlanish va ilmiy-
20
metodik tadqiqot jarayonida pedagogik jamoa ko`pchiligining ichki kechinmalarini bilish va ko`rishga imkon beradi. Pedagogik diagnostikaning ahamiyati har qanday faoliyat zamirida ham amalga oshirilgan ishlarning pirovard maqsadi, vazifalari va kutilgan natijalari bo`ladi. Faoliyat natijalarini sarhisob qilish, amaliy xulosalar yasash – bo`sh yoki muvaffaqiyatli o`rinlarni belgilab olish, faoliyatning keyingi bosqichlarida uni hisobga olish diagnostika deyiladi. Pedagogik diagnostika ta’lim samaradorligi, ish mazmuni, olib borilgan pedagogik faoliyatni tahlil qilishda katta ahamiyatga ega bo`lib, ilg`or ta’lim muassasalarida bu ish uslubi muvaffaqiyatli tarzda amalga oshirilmoqda, yutuqlar mustahkamlanib, yo`l qo`yilgan kamchilik va nuqsonlarni tahlil qilish asosida bosh strategik yo`nalishlar belgilab olinmoqda va yuqori darajadagi pirovard natijalar qo`lga kiritilmoqda. Savol tug`iladi: - bola qobiliyati, imkoniyati, bilimi, egallagan ko`nikmalarining o`lchovi bormi? - bolaning bilish va ko`nikmalarini belgilashga o`qituvchi aralashgani ma’qulmi yoki o`ziga-o`zi baho bergani afzalroqmi? Mana shu savollarga eng maqbul asoslarda javob berish pedagogik diagnostikaning predmetidir. Mana shu maqsadni ro`yobga chiqarish yo`l- yo`riqlari, metodik mexanizmlarini ishlab chiqish, joriy etish muhim vazifadir. Pedagogik diagnostikaning tarixi pedagogik faoliyat tarixi bilan deyarli tengdosh. Boshqacha qilib aytganda, pedagogik jarayon ming yillardan beri mavjud bo`lsa, bu faoliyatning me’yorlari va natijalarini belgilash ham shunchalik qadimiydir. Demoqchimizki, o`quvchi bilimiga baho qo`yish, uni sinov va imtihon qilish, pirovard ish natijalarini belgilab olish boshlangan yerda pedagogik diagnostika ham mavjud. Faqat farq shundaki, ibtidoiy va o`rta asr pedagogikasida bola bilimi va iqtidorini diagnostik tahlil qilishning ilmiy asosi yo`q edi. Pedagogik diagnostikani ilmiy asosda tahlil etish va yo`lga qo`yish XX asr boshlarida amalga oshirilgan. SHu boisdan, bu pedagogik jarayonning nomlanishi ham turlicha bo`lgan. Ayrimlar pedagogik diagnostikani taklif etilgan bilimlarni o`zlashtirish 21
asosi deyishadi. Boshqalar diagnostika o`qitishni jadallashtiruvchi axborotdir deb hisoblaydilar. Yana ayrimlar esa diagnostika egallangan bilim sifatini nazorat etishdir, degan fikrni ilgari suradilar. Taniqli pedagogik olim Matserman pedagogik diagnostikani «o`quvchi o`zlashtirishi bilan, o`quv materialini to`g`ri tanlash, maqsadni to`g`ri yo`naltirish mezonidir» deb hisoblaydi. [ 28.b.56] Aslida
pedagogik diagnostika o`quv materialini bilish jarayonining asosini tashkil etib, maqbul pedagogik xulosaga kelishga zamin yaratadi. Pedagogik diagnostika: o`quvchiga individual ta’lim berishni jadallashtiradi, davlat va jamiyatning ta’limga qo`ygan talablaridan kelib chiqib, o`quvchi bilimini to`g`ri, adolatli baholashni ta’minlaydi va ishlab chiqilgan ta’limiy mezon, kriteriyalar orqali o`quvchining sinfdan sinfga o`tishida, mutaxassislikka qabul qilinishida minimal talablarga javob berishini belgilaydi. Pedagogik diagnostika yordamida ta’lim- tarbiya jarayoni to`g`ri tahlil etiladi va uning samaradorligi to`g`ri baholanadi. Ya’ni pedagogik diagnostika orqali ta’lim ob’ekti, ta’limiy tushunchalar qay darajada o`zlashtirilganligi tahlil etiladi, butun o`quv kursini, o`quv dasturlarini o`zlashtirish darajasi baholanadi. Pedagogik diagnostika muhim ahamiyatga ega. U o`quv-tarbiya jarayonini yaxshilashga xizmat qiladi, ta’limiy faoliyat natijasida erishilgan samaralarni xolislik bilan belgilab beradi, yo`l qo`yilgan kamchilik va nuqsonlarni bartaraf etishga yo`l ochadi, pirovard natijada ta’limning takomillashib borishiga ijobiy ta’sir qiladi. Egallagan malakani aniqlashga qaratilgan pedagogik diagnostika yoki diagnostik faoliyatning ayrim jihatlari: taqqoslash, pedagogik tahlil, avvaldan ayta bilish (prognoz), interpretatsiya, pedagogik diagnostika natijalarini o`quvchilarga etkazish, amalga oshirilgan turli diagnostik metodlarni o`quvchilarga etkazish, pedagogik diagnostika metodlarini to`g`ri belgilashdan iborat bo`lgan. Pedagogik diagnostikaning eng muhim kriteriylari esa: haqqoniylik (ob’ektivnost), ishonchlilik (nadejnost), puxtalik (validnost) ka asoslanadi.[ 29.b.3
] Maqsadimiz haqiqiy ta’limiy ahvolni aniqlash ekan, unga to`g`ri, ob’ektiv yondashish zarur. Aks holda, diagnostikadan ko`zlangan natijaga erishish, to`g`ri tashxis qilish mumkin emas. Bu sinovchi, ya’ni diagnostik tahlil o`tkazuvchi 22
qilinayotgan ishlarning tub maqsadiga tushunib etishiga, mas’uliyatiga, ishga bo`lgan yondashuviga, va nihoyat uning saviyasiga bog`liq. Bundan kelib chiqadigan amaliy xulosa shuki, pedagogik diagnostikani amalga oshirishda ob’ektiv yondashilmasa, haqiqiy ahvol aniqlanmaydi, umumiy ishga putur etadi, kamchilik va nuqsonlar ochilmay xaspo`shlanadi, ta’limni takomillashtirishdan ko`zda tutilgan maqsadlar ochilmay qoladi. Pedagogik diagnostikaning ishonchliligi bir necha marta qilingan tahliliy xulosalar natijasining bir xilligi qayd etilgan hollardagina ta’minlanadi. Pedagogik diagnostika natijalari qachon uzil-kesil tasdiqlanadi? Tajribalar, tahlillar shuni ko`rsatadiki, pedagogik diagnostika test usullari vositasida amalga oshirilsa, natijalar haqqoniy bo`ladi. CHunki bunda to`rt xil xulosa bir xil natija bilan baholanadi. Bular: mazmunning tasdig`i, har xil usul bilan olingan natijalarning bir xilligi, natijalarga ko`ra amalga oshirilgan tahlillarning isbotlanishi, loyihalashning tasdiqlanishi (ya’ni loyihalashtirishdagi natijalarning olingan xulosalarga uyg`unligi).[30.b.34 ]
Download 0,64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish