|
3. Auditning etika kodeksi jáne onıń maqseti
Etika - bul qandayda bir-bir kisiniń yamasa qandayda bir-bir professional toparınıń etika normaları sisteması bolıp tabıladı. Auditorlik Axlok kodeksine ámel qılıw hár bir auditorning, auditorlik firması xızmetkerlerin hám basshılarınıń joqarı minneti.
Etika normalarına ámel etiw joqarı sapa, professional minnetleme hám ruwxıy ádep-ikramlılıqtıń támiyinleydi hám usınıń menen birge, jámiyette auditor kásipine húrmet hám isenim sezimi artadı.
Jáhán kóleminde auditorlik etikasining payda bolıwı hám rawajlanıwına
AICPA (Amerika antyod etken buxgalterlar institutı ), GAAS (Dúnyada ámel qılıp atırǵan auditorlar standartı ) hám SEC (qımbatlı qaǵaz hám birja operatsiyalarınıń baha komiteti) lari úlken tásir kórsetip keledi.
AICPAning «Kásiplik etika tiykarlari» auditorlarning jumıs xızmetlerine úlken tásir kórsetedi. Usı kodeks 4 bólekten ibarat : kontseptsiya, ózin tutıw qaǵıydaları, túsindirisler hám etik normalar.
Kásiplik etika kontseptsiyası auditorda sáwlelengenlashuvi kerek bolǵan bir neshe ayrıqshalıqlar (sapalar ), yaǵnıy etik principler analizinen ibarat. Olar tómendegiler bolıp tabıladı:
1. Ǵárezsizlik, hadallıq hám ob'ektivlik. Ǵárezsizlik principine kóre, auditor óz iskerliginde klient, ol yamasa bul bank iyesi, yamasa basqa shaxs máplerine qaray jumıs tutmasligi kerek. Ǵárezsizlik auditorning eń zárúrli qásiyetlerinen biri bolıp tabıladı. Auditor tek ǵana óz xızmeti wazıypasın orınlawı dawamında audit predmetine salıstırǵanda ǵárezsizlikti saqlawıǵana emes, bálki finanslıq esaptan paydalanıwshılar da auditorning ǵárezsizligine ıseniwları zárúrli bolıp tabıladı. Bul eki maqset haqıyqıy hám sırtqı ǵárezsizlik dep ataladı. Hadallıq hám ob'ektivlik principine kóre, auditor dálillerdi kózkóreki buzib kórsetpesligi, basqalar pikirin óziniń pikirine bo'ysundirmasligi kerek.
2. Audit salasında tereń huqıqıy hám ekonomikalıq bilim ilmiy tájriybesine hám joqarı texnikalıq uqıpǵa ıyelew. Bul principke kóre, auditor óz iskerligi dawamında tómendegi standartlarǵa muwapıq jumıs júrgiziwi kerek:
kásiplik tereń mamanlıq. Auditor buyırtpalardı kásiplik kompetentlik menen orınlawına ısengen táǵdirdagina qabıllawı kerek;
tapsırmanı orınlaw waqtında auditor zárúr kásiplik qıyqımlıqtı kórinetuǵın etiwi zárúr;
auditor tapsırmanıń atqarılıwın zárúrli tárzde joybarlaw hám baqlawı zárúr;
auditor atqarap atırǵan tapsırma boyınsha juwmaq hám usınıslardı nızamlı hám ilimiy tiykarlash ushın etarlicha maǵlıwmatlar toplawı kerek.
3. Klientler aldındaǵı minnetleme. Auditor óziniń klientleri menen alagólek hám
ashıq bolıwı hám de olarǵa múmkin shekem jaqsılaw xizmet kórsetiwi zárúr;
4. Kásiplesleri aldındaǵı minnetleme. Auditor awqam kásip wákilleri menen
kishi piyil, mehriban bolıwı, sheriklik ushın sharayat jaratılıwması zárúr;
5. Basqa minnetlemeler. Auditor óz kásipi ústinligin joqarı kóteriwi
jáne bul kásip iyeleri qábiletlerin jámiyet mápleri ushın xizmet etiwge múmkinshilik beretuǵın dárejede tutıwı zárúr.
Ózin tutıw qaǵıydaları. AICPAning «Kásiplik etika kodeksi»dagi usı bólekke hár bir auditor orınlawı, zárúr bolǵan, anıq belgilep berilgen qaǵıydalar kiritilgen. Atap aytqanda, olar tómendegiler bolıp tabıladı: ǵárezsizlik, hadallıq hám ob'ektivlik; ulıwma standartlar ; audit standartları ; buxgalteriya esabı principlerı; basqa texnikalıq standartlar ; klientlerdiń konferenciya maǵlıwmatları ; jumıs ushın sıylıqlaw ; reklama hám tásir etiwdiń basqa usılları ; birgelikte alıp barıp bolmaytuǵın shınıǵıwlar.
Etika normalarına ámel etpeytuǵın auditorlar jámáátine húrmetsizlik, ruwxıy hám de materiallıq zálel etkazadi.
Kodekske muwapıq auditor kásipiniń maqseti, tiykarınan jámiyet mútajliklerin qandırıw ushın, eń joqarı nátiyjelililikke erisiw ushın joqarı dárejedegi professionalizm normalarına mosishlashdan ibarat.
Auditorlar óz uqıpınan paydalanǵan halda klient hám jumıs beretuǵın
kórsetpelerin, eger olar qızba qanlıqsız, ob'ektiv hám jámiyet ámeliyatında bolǵanında ǵárezsizlik talaplarına uyqas túrde puqta orınlawları kerek. Bunnan tısqarı, olar texnikalıq hám professional standartlarǵa uyqas bolıwları kerek.
Do'stlaringiz bilan baham: |
