Audit va iqtisodiy tahlil

Indeks usuli.
Indeks usuli moliyaviy tahlilning oddiy an’anaviy usullariga kiradi va bu usulda korxona ko’rsatkichlari indekslar orqali taqqoslanib tahlil qilinadi.Indeks usulida hodisaning miqdori (fizik xajmi)-q; narxlar-r; tannarx –s; unumdorlik- harflar bilan belgilanadi. Joriy davr ko‘rsatkichi “1” satr osti ishorachasi, o‘tgan davr esa “0” –bilan ifodalanadi. “i” va “I” lar individual va umumiy indekslarni ifodalaydi, “” – yig‘indini bildiradi.

Individual indekslar quyidagicha ifodalanadi: Mahsulot fizik hajmi individual indeksi (i q) i q=q1/q0

Bu erda: q1 va q0 - joriy va o‘tgan davrlarda ishlab chiqarilgan mahsulotning fizik hajmi. Bu indeks yuqorida ta’kidlaganimizdek, mahsulot fizik hajmini vaqt, hudud va ob’ektlar bo‘yicha faqatgina bitta mahsulot uchun o‘zgarish xarakterlaydi.
Baho individual indeksi (i r)
i r=r1/r0

Bu erda: p1 va p0 – joriy va o‘tgan davrlarda mahsulot bir birligini bahosi (narxi).

Tannarx individual indeksi (i z)
i z=z1/z0
Bu erda: z1 va z0 – joriy va o‘tgan davrlarda mahsulot birligini tannarxi.

Umumiy indekslar agregat va o‘rtacha shakllarda bo‘ladi. Agregat indekslar deb, maxsus taqqoslagichlar (vazn) yordamida joriy va o‘tgan davrlar uchun hisoblangan to‘plamlarni o‘zaro taqqoslashga aytiladi.

Agregat shakldagi indeksni ham quyidagicha formula ko‘rinishida yozish mumkin.

		pq pq ...  p ^n				1 q ^n1			p q
^I pq		1	1	1	1				1	1
		p q		 pq ...  p ^n			0 q ^n 0		p	q	0
		0	0	0	0				0

Bu indeks mahsulot ( yoki tovar oboroti) hajmining umumiy indeksidir.

Bu erda q1p1 va q0p0 joriy va bazis davrlardagi mahsulot qiymati. Ko‘rinib turibdiki, bu indeks mahsulot fizik hajmini emas, uni qiymatining o‘zgarishini xarakterlamoqda, ya’ni baho o‘zgarsa, qiymat ham o‘zgaraveradi.

Fizik hajmi indeksini tuzishda vazn sifatida o‘tgan davr baholari olinsa formulani quyidagicha yozish mumkin.