«audit» kafedrasi «Ichki audit» fanidan

Tanlashni o’tkazishga ta’sir qiluvchi omillar:

1. 
   Xatolarning ko’pchiligi qaerdaligi haqidagi mulohazalar;
   
2. 
   To’plaming (o’lchami) hajmi;
   
3. 
   To’plamning ahamiyati;
   
4. 
   Tekshiruvning boshqa usullaridan foydalanish;
   
5. 
   Tanlashdan talab qilinadigan natijalarning aniqlik darajasi;
   
6. 
   Kutilayotgan xato;
   
7. 
   To’plamning boshqa xususiyatlari.
   

1. 
   Xatolarning ko’pchiligi qaerdaligi haqidagi mulohazalar.
   

Auditor qaysi hujjatlarda ehtimolli xatolar bo’lishini taxmin qiladi. Auditor qanchalik bo’lishi mumkin xatolar haqida kam bilsa, shunchalik statistik tanlashni qo’llash asossizdir.

2. 
   To’plamning (o’lchami) hajmi.
   

Qoidada nomatematik yondoshuvni katta bo’lmagan to’plamlarga qo’llash osonroqdir. Katta bo’lmagan to’plamda auditor ixtiyoriy tanlashni xatolar bo’lish xavfi yuqori bo’lgan elementlarga nisbatan qaratadi. Kichik to’plam uchun statistik va matematik yondoshuvlar samarasiz bo’lishi mumkin, chunki bu holatda to’plamning hajmiga bog’liq bo’lmagan eng kichik o’lcham talablari mavjuddir.

3. 
   To’plamning ahamiyati.
   

Ahamiyatga molik (buxgalteriya hisoboti ishonarliliga sezilarli ta’sir qiluvchi) to’plamni tekshirganda auditorlar tanlashda xatoning yuzaga kelish xavfiga ko’proq e’tibor qaratadilar. Bu holatda statistik tanlash afzalroqdir.

4. 
   Tekshiruvning boshqa usullaridan foydalanish.
   

Statistik tanlashda auditor to’plamni tekshirish uchun boshqa usullardan kamroq foydalanadi. Nomatematik yondoshuv faqat tanlash natijalari qo’shimcha tekshiruv usullari bilan tasdiqlangandagina qo’llanilishi mumkin.

5. 
   Tanlashdan talab qilinadigan natijalarning aniqlik darajasi.
   

Nomatematik yondoshuv auditor to’plamdagi ehtimolli xatolarning asosiy qismini qamrab oluvchi tanlashni o’tkaza olganda mumkindir. Tafovutlarning aniq baholanishi reprezentativ tanlash amalga oshirilganda va uning natijalari ekstrapolyatsiya qilinganda amalga oshirilishi mumkin.

6. 
   Kutilayotgan xato.
   

Odatda ixtiyoriy tanlash tafovutlar yoki xatolar soni nisbatan katta bo’lmaganda yoki ular ma’lum bir joylarda to’planganida samarali bo’ladi. Xatolar qanchalik ko’p bo’lsa, shunchalik ixtiyoriy tanlash maqsadga muvofiq emas.

7. 
   To’plamning boshqa xususiyatlari.
   

To’plamning boshqa xususiyatlari bo’lib nazoratning markazlashuvi, buxgalteriya yozuvlari xarakteri, tekshiruvning dasturiy ta’minlangani hisoblanadi. Shuningdek, ular tanlash o’tkazish usulini belgilashga ta’sir qiladi.