Atrof-muhit

3. Geterociklik birikmalar. Bu sinfga molekulasida ugleroddan boshqa element (kislorod, azot, oltingugurt va boshqalar)atomlari ham bo`ladigan halqasimon (ciklik) birikmalar kiradi:

3. Geterociklik birikmalar. Bu sinfga molekulasida ugleroddan boshqa element (kislorod, azot, oltingugurt va boshqalar)atomlari ham bo`ladigan halqasimon (ciklik) birikmalar kiradi:

XIX asrning boshlari organik himiyada minglab yangi organik moddalarning kashf etilish va sintez qilinish davri bo`ldi, ammo ulardagi sodir bo`layotgan ximiyaviy o`zgarishlarni va qonuniyatlarni asoslab beruvchi nazariyaning yo`qligi organik ximiyaning rivojlanishiga to`sqinlik qildi.

• XIX asrning boshlari organik himiyada minglab yangi organik moddalarning kashf etilish va sintez qilinish davri bo`ldi, ammo ulardagi sodir bo`layotgan ximiyaviy o`zgarishlarni va qonuniyatlarni asoslab beruvchi nazariyaning yo`qligi organik ximiyaning rivojlanishiga to`sqinlik qildi.
• Mashhur nemis ximigi Yu. Libix o`zining shogirdlari bilan achchiq bodom mag`zidan benzoy aldegid –C6H5-CHO, benzoy kislota C6H5COOH dan benzoil xlorid- C6H5 -COCl olishga muvofaq bo`lib, ularning tarkibida o`zgarmaydigan gruppa C6H5CO borligini aniqladi. Kupchilik ximiklar organik moddalar reakciyaga kirishib boshqa moddalarga aylanganda ularning molekulalarida atomlarning ma`lum bir gruppalari o`zgarmasligini kuzatdilar

• Reakciyada «CH3»gruppa o`zgarmay qoladi. Bunday atomlar gruppasi radikallar deyilib, organik moddalar radikallardan tashkil topgan degan fikr paydo bo`ldi. Shu tufayli o`z kuzatishlariga asoslangan holda 1815 yilda L. Gey-Lyussak. 1823 yilda F. Vyoler va 1832 yilda Yu. Libix organik moddalarni bir sistemaga solish maqsadida radikallar nazariyasini ko`tarib chiqdilar.

Bu nazariyaga ko`ra radikallar organik moddalarda atom vazifasini bajarib, hech qanday ximiyaviy o`zgarishlarga uchramaydi. O`sha vaqtdagi organik birikmalarning radikallariga qarab gruppalarga ajratilishi ximiyaning qisman rivojlanishiga yo`l ochib berdi. Ammo radikallar nazariyasi uzoqqa bormadi, chunki uning tarafdorlari radikallarning molekula tuzilishidagi tutgan o`rnini isbotlay olmadilar. Keyinchalik, radikallardagi vodorod atomlari reakciyaga kirishishi mumkinligi isbotlangandan so`ng bu nazariya o`z mavqeini yo`qotdi.