Atom yadrosining tuzilishi va xossalari reja: Atom yadrosining tuzilishi va xossalari



Download 95,59 Kb.
bet2/12
Sana13.07.2022
Hajmi95,59 Kb.
#788766
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
ATOM YADROSINING TUZILISHI VA XOSSALARI

Atom yadrosining tarkibi.
1932 yil neytron kashf etilgandan biroz keyinroq (1932 y.) mashhur fizik D. D. Ivanenko, keyinroq nemis flzigi V. Geyzenberg atom yadrosi proton va neytronlardan tuzilgan, degan fikrni aytishdi. Bu zarralar nuklonlar deb nomlandi. Yadro tarkibiga kiruvchi protonlar soni Z uning zaryadini aniqtaydi, u Ze ga teng.
Z soni kimyoviy elementning Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini aniqlaydi va atom nomeri yoki yadroning zaryad soni deb yuritiladi
Yadrodagi nuklonlar, ya'ni proton va neytronlarning yig’indi soni A yadroning massa soni deyiladi. Yadrodagi neytronlar soni N=A-Z ra teng.
Yadrolarni belgilash uchun belgidan foydalaniladi, bu yerda X elementning kimiyoviy belgisi, yuqoriga uning - A massa soni, pastga- Z atom nomeri qo'yilgan.
Bog'lanish energiyasi. Yadrodan proton yoki neytronni chiqarib yuborish uchun yaqindan ta'sir yadroviy kuchlarni yengib, ish bajarish zarur.
Natijada «qolgan yadro chiqarilgan - nuklon» sistemasining energiyasi tashqi kuchlar bajargan ishga teng bo'lgan E-ga ortadi.
Yadroni alohida proton va neytronlarga to'liq ajratish uchun zarur bo'lgan energiya yadroning bog'lanish energiyasi deyiladi.
Massa va energiyaning o'zaro bog’liqlik qonuniga ko'ra bunda zarralarning massasi ham )
ga ortadi. Demak, yadroning massasi hamma vaqt uni tashkil etuvchi zarralarning alohida olingan holdagi massalari yig'indisidan kichik bo'ladi. Bu yerdagi m massa defekti deb yuritiladi.
Yadro fizikasida zarralarning massasi - atom birligi (m.a.b.)da ifodalanadi. Massaning atom birligi uglerod 12 izotopi atomi massasining 1/12 qismiga teng:
1 m.a.b. = l,660565510 -27kg.
quyidagi jadvalda ayrim turg'un yadrolar va elementlar zarralarning massalari keltirildi.
Quyidagi rasmda bitta nuklonga to'g'ri keladigan (solishtirma) boglanish energiyasining A massa soniga bog’liqlik grafigi keltirildi. Bu grafik tahlili quyidagi xulosalarni qilishga imkon beradi:
a) solishtirma bog' lanish energiysi har xil elementlarning yadrolari uchun har xil bo' ladi;
b) eng katta solishtirma bog’lanish energiyasi massa sonlari 40 dan 100 gacha bo'lgan yadrolarga to'g'ri keladi;
v) yengil yadrolarda solishtirma bog'lanish energiyasi yadrodagi nuklonlar sonining: kupayishi bilan kamayadi, og'ir yadrolarda esa u yadroning massa soni ortishi bilan kamayadi.
Yadro reaksiyalari. Yadro reaksiyalarida energiya ajralishi va yutilishi. Natijasi atom yadrolarining qayta tuzilishidan iborat bо'lgan jarayonlar Yadro reaksiyalari deyiladi.
Yadro reaksiyalarida saqlanish qonunlari. Yadro reaksiyalari saqlanish qonunlariga mos holda o’tadi.
Xususan, elektr zaryadining, energiyaning, impulsning, nuklonlar sonining, massa sonining saqlanish qonunlari amal qiladi. Misol tariqasida Rezerford tomonidan 1919 yili amalga oshirilgan:
(5)


birinchi sun'iy yadro reaksiyasini qarab chiqamiz. Bu reaksiyada zarrachalarning
massa soni reaksiyadan oldin va reaksiyadan keyin ham 18 ga teng. Zarralarning zaryadi reaksiyadan oldin 9 e ga, reaksiyadan keyin ham 9 e ga teng.



Download 95,59 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish