Atom yadrosining tarkibi va tuzlishi

Atom yadrolarining massa defekti. Yadroning boglanish energiyasi. Atom yadrosidagi nuqlonlar yadro kuchlari bilan o`zaro kuchli boglanishga ega. Binobarin, yadrolar uta barqaror sistemadir. Atom yadrosidagi nuqlonlar orasidagi bu boglanishni o`zish uchun malum energiya miqdorini sarflash (yoki ish bajarish) kerak.

Yadroni tashkil qilgan nuqlonlarni butunlay ajratish uchun zarur bo`lgan eneprgiyaga yadroning boglanish energiyasi deyiladi. Yadroning boglanish energiyasi qancha katta bo`lsa, yadro shuncha barqaror bo`ladi.

Agar protonlar va neytronlar birikib yadro hosil qilsa, ularning o`zaro boglanishiga ekvivalent bo`lgan energiya ajraladi. Binobarin, Eynshteinning mahsus nisbiylik nazarijasiga binoan atom yadrosining massasi uni hosil qilgan erkin protonlar va neytronlar massalarining yigindisidan kichikroq bo`lishi kerak, yani:
(2)
bunda Z –protonlar soni, N –neytronlar soni, mp –proton massasi, mn –neytron massasi. (2) dan massalar ayirmasi:
(3)
Bu kattalikka yadro massasi defekti (massaning etishmasligi) deb ataladi. Bu yadroning massa defektiga mos kelgan Wb boglanish energiyani Eynshteyn tenglamasi bilan aniqlanadi.

(4)

Bundagi neytronlar soni N=(A–Z) bo`lgani uchun (161) ni yana quyidagi ko`rinishda yozish mumkin:

(5)
bunda A yadroning massa soni, yani yadrodagi nuqlonlar soni. Atom yadrosining Wb boglanish energiyasi nuqlolar soni A ga proporsional ravishda osha borib, yadroning barqarorligini harakterlab bera olmaydi. Yadroning bitta nuqloniga mos kelgan boglanish energiyasiga yadroning solishtirma boglanish energiyasi deyilib, u quy idagiga teng:
(6)