Atom yadrosining tarkibi va tuzlishi

4.Yadro kuchlari. Atom yadrolarining massa defekti. Yadro reaksiyalari.
Yadro kuchlari. Atom yadrosining o`ta barqarorligi yadro ichida tortishish harakteriga ega bo`lgan qudratli yadro kuchlari bilan tushuntiriladi. Masalan, geliy yadrosi ₂He⁴ ni alohida protonlar va neytronlarga ajratish uchun geliy atomining to`liq ionlashish energiyasidan bir necha ming marta ortik energiya sarflash kerak. Yadro kuchlarining hususiyatlari tajribada yahshi o`rganilgan bo`lib, ular quyidagilardan iboratdir.

1)Nuklonlar orasidagi masofa r=(1–2)∙10^–15 m oraligida yadro kuchlari mavjud bo`lib, r>3∙10<sup>–15</sup> bo`lganda amalda yadro kuchlari nolga teng bo`ladi.

2)Yadro kuchlari tasir yadrosining kichik bo`lishi, nuqlonlar faqat qo`shni nuqlonlar o`zaro tasirlasha olishini bildiradi.

3)Yadrodagi nuqlonlar o`zaro juda yaqin joylashganligi uchun, engil va ogir atomlar yadro moddasining zichligi deyarli bir hil bo`lib, kg/m ga teng.

4)Yadro kuchlari kvant harkteriga ega bo`lib, nuqlonlar o`zaro mezonlar deb ataluvchi uchinchi zarrachalar bilan boglangan. Bu zarrachalarni nuqlonlar doim almashtirib turadi. Shuning uchun yadro kuchlarini almashinuvchi kuchlar deb ataladi. 1935 yili yapon fizigi K.Yukava –mezonlarini nazariy kiritgan bo`lib, u 1947 yili eksperimetda tasdiqlangan. –mezonning tinchlikdagi massasi elektronning masssasidan 270 marta katta bo`lib, ular uch hil: musbat ( ), manfii ( ) va neytral ( ) turlari mavjuddir. Yadrodagi nuqlonlar doimo mezonlarni yutib va chiqarib turishi sababli yadro kuchlari hosil bo`ladi.