Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

olm asak , ju ftlig i  P   =  
g a  te n g  boMadi. B u n d a /.- /n u k lo n n in g  orbital
m omenti  boMib,  yadro  ju ftlig in i  belgilaydi.  Juft-juft  yadrolar  asosiy 
holatlarining juftligi  +1  ga teng  deb  qabul  qilingan,  bu  qiymat tajriba  va 
nazariy mulohazalarga mos keladi. Ushbu mulohazalar yadrolar spini o ‘zaro 
juftlashadi, yakuniy spin nolga teng boMadi deyilgandek, bunday juftlar bir 
xil orbital  momentga ega.  Bu xil  nuklonlam ingjuftlari 
P  =  (-1 )2/  =  +1  ga teng, ya’ni  hamm a holatlar juftligi musbat boMadi.
M assasiz foton yoki tinch holat massasi nol boMgan relyativistik zarralar 
harakatini  /  orbital  m oment  bilan  ifodalab  boMmaydi.  Buning  o ‘rniga 
multipol tushunchasi  kiritiladi.  Multipol —  m a’lum P juftlikka, L —  toMa 
momentga ega boMgan erkin tarqaluvchi elektromagnit maydon. Erkin foton 
toMa momenti L  =  1 ,2 , 3,..  boMgan  holatlarda boMishligi  mumkin.  Foton 
uchun toMa momenti L  =  0 holat mavjud emas. Momenti L va juftligi (-1 )/- 
boMgan fotonga elektr 2/ pol, xuddi shunday L moment va ( - l ) /+l ga magnit 
2l pol deb ataladi. Agar  L  =  1  boMsa dipol, 1  =  2 -  kvadrupol, 1   =  3 -  
oktupol va h.k.  Multipol nurlanishlarda juftlik muhim rol o ‘ynaydi.
Juftlik saqlanishiga misol keltiraylik:
P+ ^Li —» a+ a+ \l, 1  Me V.
Bu reaksiya energiya jihatidan qulay boMsa ham, reaksiya ehtimolligi juda 
kichik. Bu reaksiyada juftlik saqlanmaydi. Reaksiyagacha proton juftligi +1,

---

1Li ning 2p,  2n  lari S  holatda (/  =  0), qolgan  Ip,  2n  lari P  holatda (/  =  1) 
joylashadi, umuman ''Li juftligi - 1 , reaksiyadan keyin hosil boMgan ikkita a- 
zarra nuklonlari S holatda boMib, juftligi +1. Natijada reaksiyagachajuftliklar 
(toq), reaksiyadan keyin (juft). Shuning uchun bu reaksiya intensiv ketmaydi.
Shunday qilib, yadro toMqin funksiyasiningjuftligi m uhim  xarakteristika 
boMib,  kuchli  va elektromagnit o ‘zaro  ta’sirlashuvlarga ko ‘ra,  kechadigan 
barchajarayonlarda (masalan,  у -nurlanish,  a  -yemirilish, yadro reaksiyalari, 
elementar zarralar o‘zaro  ta’sirlashuvlarida)  saqlanadi,  dastlabki  va oxirgi 
juftliklar o ‘zgarmas boMishi kerak.