|
^0 ~
«
™ w г,
—^— = --------тт----------- т-.------------г = 30 M eV
rim
2 ■ 10
-1,6-10
-1,6-1О
Deytronning bogManish energiyasi д Е = 2,22 MeV, past kinetik energiya
holati o ‘ra chegarasiga yaqin, y a’ni deytron beqaror. M a’lumki, energiyasi
30 MeV, bu tinch holat energiyasiga nisbatan ju d a kichik, demak nuklonlar
yadroda nerelyativistik harakat qiladi.
Hozirgi ko‘pgina tasavvurlarga ko‘ra, deytron nuklonlarining o ‘zaro bo‘sh
bogM anganligi, nuklonlar orasidagi m asofaning yadro kuchlari ta ’sir
sferasidan katta boMishligi sababli deb qaraydi. Shuning uchun nuklonlari
birmuncha vaqti potensial tashqarisida ( r> r 0) boMadi.
Deytronda nuklonlar qisqa m asofada ta ’sirlashganligi tufayli deytron
bo‘sh (g‘ovvak) bogMangan boMadi, bundan tashqari uyg‘ongan holatga
ega boMa olmaydi. Haqiqatan ham, birinchi uyg‘ongan holat P-holat, bu
holatga orbital moment / = 1 to ‘g‘ri keladi. M arkazdan qochma energiya
deytron bogManish energiyasidan otrib ketadi.
d U K
m 3 2 _
m 2S 2r 2
\ M |2 _ h 2l ( l + 1)
F ... =
m r '
m r "
m r
d r
r
- - 3
— 3
U * 4 = h ~l ( l \ ~ - = 4 M e V .
4
M R j
Deytron spini va juftligi I* = 1+. Deytron spini spektral chiziqlam ing
o ‘ta n o zik stru k tu ra sid a n , ju f tlig i d e y tro n ish tiro k id a boM adigan
reaksiyalardan aniqlangan.
Spini I = 1 boMishligi deytronda proton va neytron spinlari parallel ekanligi
natijasidir. Deytronning bunday holati triplet holat deb ataladi. Deytronning
spini 1 = 0 boMgan singlet holati uchram aydi, y a ’ni spinlari antiparallel
boMgan proton-neytron holati barqaror emas. Bu yadroviy kuchlam ing spin
y o ‘na!ishga bogMiq ekanligidandir. Bundan ko‘rinib turibdiki, proton bilan
neytron spinlari parallel boMganda ularning tortishish kuchi antiparallel spinli
holga nisbatan kuchliroq boMar ekan.
Deytronning magnit momenti Ц = 0,86 / /
. U proton bilan neytronning
magnit momentlari yigMndisidan ozgina kamdir:
Ц + / / = 2,19 /.i
- 1 , 9 1 / /
= 0 , 8 8 / /
г р
г п
’
г уат
5
г yarn
7
4
Bu ikki qiymatning bir-biridan ozgina boMsada farqlanishi yo deytrondagi
nuklonlar spini aniq parallel boMmasligidan, yo nuklonlar orbital harakat
tufayli qo‘shimcha magnit moment hosil qilishi sabab boMishi mumkin.
Deytronning spini 1 gateng boMgani uchun birinchi taxmin noto‘gri, demak,
ikkinchi taxmin to‘g ‘ridir.
Deytron magnit momentini chuqur tahlil qilish proton va neytronlar
orasidagi yadroviy o ‘zaro ta’sir kuchida markaziy xarakterga ega boMmagan
o ‘zaro ta’sir ham m avjudligini ko‘rsatadi. Haqiqatan, agar deytrondagi
nuklonlar orbitadagi ta ’sir kuchi faqat markaziy kuchdan iborat boMganda,
deytronning eng past energetik holati orbital momentning / = 0 qiymatiga
mos keluvchi sof S holatdan iborat boMar edi.
Deytron magnit momenti / / ^ nuklonlar magnit momentlari / / + / / n
dan chetlanish yadro kuchi markaziy emasligini ko‘rsatadi. Haqiqatan, yadro
kuchi markaziy boMmasa, orbital moment harakat integrali boMa olmaydi.
U holda toMa moment turli orbita momentlari yigMndisidan iborat boMadi.
Deytron asosiy holat spin va juftligi
= Г boMganligi uchun orbital
proton va neytron spinlari yigMndisi 1 boMishi kerak. Nuklonlar S holatda I
= 0 da parallel holatda boMishi mumkin, antiparallel holatda boMa olmaydi.
Deytron juftligi ju ft boMganligi uchun S \ a d (I = 0, / = 2) holatlardagina
boMa oladi, P-holatda (/ = 1) boMa olmaydi.
Xulosa qilib aytish m umkinki, deytron markaziy boMmagan kuchlar
ta’sirida S va d holatlarda aralash turadi. Nuklonlar d orbitada harakatlanishi
bilan magnit m omentga hissa qo‘shadi.
M agnit m om entning chetlanishini deytron nuklonlari 4% vaqtini d
orbitada o ‘tkazadi deyilsa tushunarli boMadi.
d holatda zaryad zichligining taqsimlanishi sferik simmetriyaga ega
boMmagani uchun deytronning kvadrupol momenti noldan farqlanishi kerak.
Yuqorida deytronning elektr kvadrupol moment Q = 2,738-10“27 sm2 ga
teng ekanligini aytgan edik. Demak, yadro kuchlari markaziy emas, balki
ten zor xususiyatga ega, y a ’ni deytrondagi nuklonlar spinlari parallel
boMib,bir o ‘qqa joylashgandagina kuchli ta’sirlashadi, boshqa holatlarda
ta ’sirlashmaydi (2.2-rasm).
a)
b)
Do'stlaringiz bilan baham: |
