Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

г3
 ‘Я)
E  >»
.S3
s   s
8   8  
+  + 
Ч  к
*  + 
+  ♦ 
>ч  4.
s  §> 
\
+  + 
\
  4.
C> н
w ♦* 
%
  * 
к  r 
ч V
с :
  *
w +
+  T 
°k  к* 
\
S3 fcj C!
OJ
s i
а-з
B-i
C
Q
  I
Us
1Й
чЬ  ч& 
rf  pf
г
<4
J- 
J- 
*
n
о  о  
о  
о  
о  
о
8
?   §
s  
з:
й-а
«к
*
£
3 
-  
h s
*  I
S 
е
.2
 
°  
.2
 
•а *а  *а
Я   Я   -гг  3   • £   ©  
О   (Л  о   п   О   п   Л
t g w - g E j S s S s 's a S s i s
i s
I
хм
s
4
>
 
L.
s  J
о  2
z 
a

---

% ЗГ
+  «п
ч.  к  ^  ®
 
+
к  к  сч
ч
ш
Т-Г - g g j f  g g  g g f  |
'*  '«  'к  °ц  к  °k °k  к °k  +
k  + 
+  +  +  + +   + +   + +   + J \
I  |  a.  ia,  a.  с  is*.  »e  ь.  с 
«к  ^
+
cj 
cj 
ci 
cs 
ci  c*
cicjc!  cj
О   O   Ov  О   +
-н 
,-н 
-н 
—I 
-ч 
-- 
CS  CJ
I  I  I  I  I
I  I  I  I  I
+  I  +  I  +
+ 
I  О   О   О
U V b 2b 
%  %
If  I S\  vS  wS 
wS 
oo 
ffl  I c>  d   сч 
rf 
©
b
v
b   2  2
 
©  ©
 
m 
-и  -и
П П Ч   4  V
O
 
vo 
04 
os
 
ts  
r** 
r- 
m  «
00  0 0   0 \  & i
 
*-* 
OO 
OO 
C \
 
0 4  
OS 
0 \  
-H  - 4
M  1—• 
—I 
-N 
-H 
^  
^  
— 
n   (П
OS  O '  ON  OS 
«м 
«-Н 
»-ч 
•— 
»-
h i
-
h
*4
in
«П «П
— 
и
1 
I
'
<5  S  £»  .
§  i
i £ i  
и 
H  H
=
« M i g w g i S M
2  ‘Я  «s  3  2  и  S  a  S  a 
« в  #  I  » '3
i f f !  1  p i l l  M i l  Щ 1
(£  <•  Z   <,  J  
< , Б о с о Б Ь ,< , ’5 . с о 5 Ь < , 5 Ь с о о о < !
u
oo 
a  a
1 1 1
к
+
A d r o n la r .
к
+
O C O   !
 
v> 
«r>
к *  к
+  +  +  -
U
j ^   lij
C3 
Q 
g
—
н 
«—< 
ГО
S  S  о
-N 
<4
1*1 
«П
1   2
•я  &
t2  ob
jj 
p
  S>
I   8 .1
<   ел О
4
Ы
> &
a  
l ' a
I f  г
5 b <   !

---

k o ‘rsatadi. Zarra zaiyad multipleti 
i
 ta zarradan tashkil topgan bo‘lsa, uning 
izotopik spini  quyidagicha aniqlanadi:
r  
( / - ! )
2
A gar T  =  0 bo‘Isa,  i =  1  singlet, masalan  Д 0 -  giperon;
T  =  l /2 b o ‘lsa,  i  =  2  dublet, masalan proton,  neytron;
T  =  1  bo ‘lsa,  i  =  3  triplet, m asalan 
ж±,
  л-0 m ezon.
Kuchli o ‘zaro ta’sirda bir zaryad m ultipletiga kiruvchi va o ‘zlarini bitta 
zarra  kabi  tutuvchi  zarralar  elektrom agnit  o ‘zaro  ta ’sir  ostida  massalari 
va zaryadlari bilan farqlanuvchi zarralarga aylanadi.  M a’lumki, uchta 
n  -
 
m ezon 
п \   к
°, 
n~
  bir-biridan  faqat  zaryadlari  bilan  farq  qiladi. 
n -
 
m ezonning izospini 
T
  =  1,  izospin proyeksiyalari  esa Tz  =  +1,  0, -1   ga 
teng. Elem entar zarralarning elektr zaryadi, izospin proyeksiyasi va barion 
zaryadi  o ‘zaro  quyidagicha  bogMangan:
q = Tz + ±B.
 
(7.4.1)
Izotopik spinning saqlanish qonuni izotopik fazodagi alm ashtirishlarga 
nisbatan kuchli o ‘zaro ta’sirning simmetriyasi (invariantligi) bilan bog‘liq. 
Kuchli  o'zaro   ta ’sirdan  boshqa  ham m a  o ‘zaro  ta ’sirlar  bu  sim m etriyaga 
ega emas, y a’ni ularda izotopik spinning saqlanish qonuni buziladi. Kuchli 
o ‘zaro ta ’sirga nisbatan izospin va uning proyeksiyasi yaxshi saqlanuvchi 
kvant sonlari boMsa, elektrom agnit o ‘zaro ta’sirga nisbatan esa faqat uning 
proyeksiyasi  saqlanadi yaxshi  kvant  soni  boMadi.
M urakkab  sistemaning  toMa  izotopik  spini  shu  sistem aning  tarkibiga 
kiruvchi  zarralar  izotopik  spinlarining  vektor yigMndisiga teng.  Izotopik 
s p in n in g   v e k to r  yigM ndisi  o d d iy   sp in n in g   v e k to r  y i g ‘in d isi  k ab i 
hisoblanadi. Masalan, nuklon-pion sistem asining izotopik spini  1/2 ga va 
3/2  ga  teng.  Chunki  nuklon  uchun  T  =  1/2,  pionniki  T  =  1,  ularning 
vektor yigMndisi  1/2 yoki  3/2  boMadi.
8. 
G ‘ala tilik .  1951-yilda ajoyib xususiyatga ega boMgan zarralar k ash f 
etildi.  Bu  zarralarni  boshqa  odatdagi  zarralardan  farqlash  uchun  (
S )
 
g ‘alatilik kvant soni kiritildi. Bu zarralar g ‘alatiligi  shundaki,  ular kuchli 
o ‘zaro ta ’sir orqali yuz beruvchi jarayonlarga xos vaqtlarda (~10_23s) hosil 
boMadi,  lekin  hosil  boMgan  zarralar  nisbatan  katta  yashash  vaqtiga  ega

---

(10“8-10“los).  Reaksiyada  energetik jihatdan  mumkin  bo‘lsada,  y olg‘iz 
g ‘alati zarra tug‘ilmaydi, g ‘alatilikka ega bo‘lgan zarralar bilan birgalikda 
vujudga keladi.  Masalan: