Atom yadrosi ya zarralar fizikasi

Ezan«  = фпос* + Р 2с 2  = (m2c*  + p 2c2f 2. 
(6 .3 .2 )
(6 .3 .2 ) d iferen siallasak:
i r  
1  / 
2
  4  , 
2
  л - 1'2 ,  
c2 pdp
dE--Um,  = г  («'о с  +P  с  ) 
2 
pc  dp = 
■
2 
ф>г0с * + р 2с-)
bundan
dE 
p c2 
m9c2
= -----
Г  = $- 
(6 .3 .3 )
dp 
t  
me
Ikkinchi tomondan, vakuum da elektro m agn it nurlanish  uchun:
E„ur  =  Pc 
(6 -3 -4 )
D iferensiallasak:
dEnur=  с dp  yo k i
dE
П11Г  _  _
—
  ~ c - 
(6 .3 .5 )
f
H ar  doim   J  <  c,  sh u n in g   uch un   “7" 
<  i  .
V  
/  
J z a r m
 
V  
r
en erg iya va impuls saqlanish qonuni vakuum da to‘g ‘ri chiziq bo‘ yla b  tekis 
harakatlanayotgan zaryad li zarra o ‘z  en erg iyasi va im pulsini elektrom agnit 
nurlanishga sarflashini taq iq lay d i.
boM adi.  Y a ’ ni
/ nur

---

A g ar  zarra  h arakati  m uhit  sin d irish   k o ‘ rsatk ic h i  n  >  1  boM ganda 
zarraning m uhitdagi te zligi  $   yorugMikning shu muhitda tarqalish fazoviy
c
tezligidan  katta  boM ishligi 
3 > c '= —  zarra  o‘z  energiyasini  nurlashga
n
sarflashi  m umkin  boMadi.
V avilo v -C h eren k o v   n u rlan ish i  q ayiq n i  su v d a  tez  suzib  o rq asid an  
tarq atg an   toM qiniga  o ‘ x s h a y d i.  Q ayiq   te z lig i  ta rq a la y o tg a n   toM qin 
te zlig id an   katta  boMsa,  toMqin  tarq alish i  k ech ik ad i.  Q ayiq  o rqasidan  
kengayib boruvchi toMqin fronti (qanot) hosil boMadi. Qayiq te zlig i toMqin 
ta rq a lis h   te z lig id a n   k ic h ik   y o k i  te n g   boM sa  b u n d ay  tu lq in   fro n ti 
kuzatilm aydi.
Xuddi  shuningdek,  o‘ta tez zaryad li  zarra m uhit sindirish k o ‘ rsatkichi 
n  >  1  boMgan  m uhitda  tarqalishidan  zarra  elektr  m aydoni  ta ’sirid a  o ‘z 
yoMi  atrofidagi  m uhit  atom larini  qutblaydi.  Zarra  tezligi  elektrom agnit 
m aydonning  m uhitda  tarqalish  fazoviy  tezligidan   katta  boMgani  uchun 
o ‘ta  tez zarra  o‘ tib  ketad i,  qutblangan  dipol  kechikib  qoiadi.  K echikkan 
dipol  kechikish  o‘ qi bo‘y ic h a  nurlaydi.
Zarra tezligi  $   < c ’ boMganda zarra o‘rniga nisbatan muhit atom larining 
q u tb la n ish i  sim m e trik   (6 .5 -r a s m ),  n a tija lo v c h i  m aydon  n o l,  d ip o l
Q
n u rlan ish larb ir-b irin i so ‘ndiradi. Zarra tezligi  $  > c'=  —  boMganda m uhit
n
kechikkan dip o llari  kogerent nurlanishlarni  hosil  qiladi.