Atom va yadro fizikasi

Alfa, beta va gamma parchalanishi uchta keng tarqalgan jarayon bo'lib, ular orqali radioaktiv materiallar energiya yo'qotadi.

• Sun’iy yo’l bilan, ya’ni og’ir yadrolarga zarrachalar va yengil yadrolarni kiritish yo’li bilan, yangi radioaktiv yadrolarni hosil qilish mumkin.
• Tabiiy va sun’iy radioaktiv moddalarning yemirilish qonunlarida hech qanday farq yo’q.

Radioaktiv yemirilish turlari

Tabiatda mavjud yadrolarning radioaktivligi tabiiy radioaktivlik deyiladi. Ba’zi hollarda radioaktiv yadrolar biron-bir turg’un yadrolarni zaralar bilan yoki yadrolar bilan bombardimon qilish natijasida hosil bo’ladi. Bunday radioaktivlikni sun’iy radioaktivlik deyiladi.

Radioaktiv moddani magnit maydoniga joylashtirilsa zarralar dastasi uch qismga

α- zarrachalar, β- zarrachalar, γ-zarachalarga bo’lingan.

Yemirilish turlari

Alfa yemirilishi: Yadrodan alfa-zarra (A = 4, Z = 2) ajralib chiqadi, natijada yangi yadro (A -4, Z - 2) hosil bo'ladi.

Proton emissiyasi: Ota-ona yadrosi proton chiqaradi, natijada yangi yadro hosil bo'ladi (A -1, Z - 1).

Neytron emissiyasi: Ota-ona yadrosi neytronni chiqarib yuboradi, natijada yangi yadro (A - 1, Z) paydo bo'ladi.

O'z-o'zidan bo'linish: Barqaror bo'lmagan yadro parchalanib, ikki yoki undan ortiq kichik yadrolarga bo'linadi.

Beta minus (β.)−) yemirilish: A, Z + 1 bo'lgan qizni berish uchun yadro elektron va antineutrino chiqaradi.

Beta plyus (β+) yemirilish: A, Z - 1 qizini berish uchun yadro pozitron va elektron neytrinoni chiqaradi.

Elektron suratga olish: Yadro elektronni ushlaydi va neytrin chiqaradi, natijada yangi yadro beqaror va hayajonli bo'ladi.

Izomerik o'tish (IT): hayajonlangan yadro gamma nurini chiqaradi, natijada bir xil atom massasi va atom raqami (A, Z) bo'lgan yadro paydo bo'ladi.

A - atom massasi yoki protonlar soni va ortiqcha neytronlar, Z - atomlar soni yoki protonlar soni