Atom tuzilishi. Tayyorladi: Alijonov Farhodjon Muhammadaliyev Hamidullo reja

Elektronning xolati

• Elektronning xolatini asosan uning energiyasi xarakterlaydi. Elektron energiyasi, nur okimi zarrachalarining energiyasi kabi, fakat diskret, ya'ni kvantlangan kiymatlarga ega buladi. Elektronning atomda bulishi tulkin funksiyasi kvadrati (2) bilan ifodalanganligi uchun, bu funksiyaning kiymati uz navbatida uch kattalikka (n, l, m) boglik. Bundan tashkari elektron ya'na bitta kushimcha erkinlik darajasiga, ya'ni spin-kvant soniga ega. Demak, atomda elektron xolatini tulik ifodalash uchun turtta parametr kerak ekan. Bu parametrlar kvant sonlari deyiladi. Kvant sonlari xam, elektron energiyasi kabi istalgan kiymat kabul kilmasdan, fakat ma'lum kiymatlarga ega buladi.

Bosh kvant son

• n-elektronning umumiy energiya zapasini yoki uning energetik darajasini ifodalaydi. Bosh kvant son 1 dan + gacha bo`lgan barcha butun sonlar kiymatiga ega bulishi mumkin. Agar elektron yadro maydonida bulsa, bosh kvant soni birdan yettigacha bulga kiymatni qabul qiladi. Energetik daraja sonlar bilan yoki bosh kvant soniga tugri keladigan xarflar bilan belgilanadi.

Bosh kvant soni	1	2	3	4	5	6	7
Daraja ishorasi	К	L	M	N	O	P	Q

Orbital (yonaki) kvant son

• - l-elektronning pogonachadagi energetik xolatini, elektron bulut shaklini xarakterlaydi. U elektronning kanday orbita buylab xarakat kilayotganligini kursatadi.
• Kvant kavatlarda kavatchalarning soni bosh kvant soninig nomeriga teng. Orbital kvant soni noldan n-1 gacha bulgan barcha butun sonlar kiymatiga ega buladi. Masalan, bosh kvant soni nq4 bulsa, lq0.1.2.3 kiymatga ega buladi. Demak, turtinchi kvant kavatda turtta kavatcha buladi. Bu kavatchalar s,p,d,f xarflari bilan belgilanadi.
• l ning son qiymati 0,1,2,3,4,5....
• xarf belgisi s,p,d,f,g,h,...
• Kavatchadagi elektronlar s,p,d,f elektronlar deyiladi.
• Orbital kvant soni l=0.1.2.3. ya'ni tegishlicha s,p,d,f bulganda davriy sistemadagi barcha elementlarning elektron formulasini yozish mumkin.
• Birinchi energetik pogonada bitta pogonacha (n=1,l=0)
• Ikkinchi energetik pogonada ikkita pogonacha (n=2,l=0.1)
• Uchinchi energetik pogonada uchta pogonacha (n=3,l=0.1.2)
• Turtinchi energetik pogonada ikkita pogonacha (n=4,l=0.1.2.3)