Атидан кам бўлмаган буюк неъмат



Download 232,49 Kb.
bet1/3
Sana26.02.2022
Hajmi232,49 Kb.
#469313
  1   2   3
Bog'liq
1-амалий (1)

§2.1. Тупроқ деградациясининг турлари ва унга таъсир этувчи омиллар




Унумдор тупроқ ─ бу инсон ҳаёти учун яратилган табиий ресурс, тоза ҳаво, тоза сувдан аҳамияти жиҳатидан кам бўлмаган буюк неъмат.
Француз зоолог-эколог олими Жан-Дорст таъбири билан айтганда, тупроқ бизнинг энг қимматбаҳо бойлигимиз. Ҳаёт ва ерни устки биоценозлари учун қулайлик, табиий ва сунъий ернинг энг устки юпқа қатлами билан боғлиқ инсонлар ҳаёти учун зарур бўлган барча маҳсулотлар тупроқдан олинади. Шунинг учун биз тупроқни, она заминни асраб-аввайлашимиз зарур.
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг 1992 йил Рио-де-Жанейро шаҳрида ўтказилган «Атроф-муҳит ва ривожланиш» мавзусидаги халқаро конференциясининг қарорида тупроқ муҳофазаси ва ундан оқилона фойдалаланиш давлат сиёсатининг марказий бўғини бўлиши кераклиги, тупроқнинг ҳолати инсонларнинг тақдирини белгилаши ва атроф-муҳитга ҳал қилувчи таъсир кўрсатиши таъкидланган. Айрим маълумотларга қараганда, бугунги кунда дунё бўйича эрозияга, дефляцияга учраган ва хафли дефляцияга мойил қишлоқ хўжалик экинлари экиладиган майдонлар 50 фоиздан кўпчиликни ташкил қилмоқда ва бу жараён давом этмоқда.
Ер деградацияси деган аниқ бир тушунча йўқ, чунки кўп ерларнинг устки қисми тупроқ қатламига эга, шунинг учун бир вақтнинг ўзида тупроқ деградацияси ер деградацияси ҳам деб юритилади. Қуйида бир қатор мазмуни бир бирига яқин бўлган таърифлар келтирилган.
“Тупроқ деградацияси – бу инсон фаолияти таъсиридаги жараёнлар йиғиндиси ва тупроқнинг инсонлар ҳаётини қўллаб-қувватлайдиган қобилиятини камайтиришдир” (GuidelinesforGeneralAssessment,1988).
“Тупроқ деградацияси ва ер табиий ва антропоген жараёнлар йиғиндисини кўрсатадиган тупроқнинг физик функциясининг ўзгаришига ва уларнинг миқдор ва сифатини ҳамда хоссаларининг ёмонлашиши, ерларнинг табиий ишлаб чиқариш аҳамиятининг пасайишига олиб келади” (Методика определения размеров ушерба и деградация почв и земель, 1994).
“Тупроқ деградацияси – ҳудди жараёндек белгиланиб, маҳсулот ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатиши аниқ ваёки тупроқнинг потенциал қобилиятининг сифат ёки миқдор жихатдан пасайишидир” (Glass, 1979).
“Мустаҳкам антропоген ёки табиий салбий жараёнлар хусусиятига эга бўлган маҳсулдорликнинг пасайишига ёки маҳсулот сифатига ва мос ишлаб чиқариш даражасини тиклаш учун ҳаражатларнинг ошиши тупроқларнинг деградацияси ҳисобланади” (Герасимов ва б., 2003).
“Тупроқ деградацияси – бу тупроқ тизими вазифаларининг ўзгариши ёки таркиби ва қаттиқ фазанинг тузилиши ва тупроқнинг бошқариш вазифалари, мавжуд натижаларнинг экологик меъзонлардан четга бурилиши ва барча кўрсаткичлари ҳамда инсон ва биоталар учун муҳим вазифаларининг ёмонлашишидир” (Герасимова ва б., 2000).
“Тупроқ деградацияси деганда, барча тупроқ хоссалари, функциялари йиғиндиси, табиий режимлари ҳамда экологик тизимлар элементи сифатидаги тупроқ вазифаларининг ўзгаришининг жараёнлари ва натижалари тушунилади” (Карманов, Булгаков, 1998).

Download 232,49 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish