Ati bayonnomasi Bayonnomaning zamonaviy turk tiliga tarjimasi

---

“
Fecr-i 
Ati” bayonnomasi
Bayonnomaning zamonaviy turk tiliga tarjimasi 
–
Shu paytgacha mamlakatimizda “adabiyot” so‘zining ahamiyati va jiddiyligini anglab yetganlar, –
hech 
ikkilanmasdan aytishimiz mumkin 
–
buning ahamiyatini keng jamoatchilikka tushuntirib beradiganlar juda 
kam.
Adabiyot tariximizni ko‘zdan kechiradigan bo‘lsak, eng yorqin davrlarda ham adabiyot keng ma’noda 
tushunilganmi yoki yo‘qligini ko‘ramiz. Shu boisdan ham san’at va adabiyot bizda har doim ham bo‘sh vaqtnin
g 
yaxshi do‘sti sifatida katta ahamiyat kasb etmagan va ular tuyg‘u tarbiyasiga xizmat qilib, xalq taraqqiyotiga 
yetakchilik qilishi ham qadrlanmagan. O'tmishni tark etib, asrimizga kelganimizda, bu tushunchaning asta-
sekin o'zgarganini ko'ramiz. Namiq Kamol va uning zamondoshlari bu borada ko'p marta o'z fikrlarini 
bildirganlar.
Kamol Beyning “Adabiyotsiz xalq soqovga o‘xshaydi”.
Bu so'z keng tarqalgan. Lekin, albatta, 
tushunmaslik va tushunishning yo‘lini topa olmaslik natijasida paydo bo‘ladigan jamo
atchilikning loqaydligiga 
davo bo‘lishi mumkin emas.
Garchi o‘sha davr adabiyoti ham bu borada xizmat qilgan bo‘lsa
-da, Usmonlilar 
jamoatchiligining ushbu qo‘llanmani topgan sanasi Adabiyotimizning yosh va faol tafakkuri Servet sahifalarida 
ilk bor o‘z adabiy maktabini tashkil etgan davrga mutlaqo to‘g‘ri keladi. Ushbu adabiy jamoaning asoschilari 
o'sha jurnal sahifalarida o'z atroflarini yorituvchi nurli qal'a vazifasini o'tadilar. Ammo hukumatning kuchayib 
borayotgan ta'qibi ularning qalamiga birinchi qattiq va qattiq zarba berdi. Ularning hammasi kelajakda yana 
uchrashish umidida tarqalishdi.
Ozodlik e’lon qilinishi bilan, ularning nuri yana kutilganida, juda kam 
istisnolardan tashqari, ular eski orzulari hududi bo‘lgan san’at va adabiyotga befarqli
k bulutiga burkandilar. Bu 
so‘z bilan bizdan oldin o‘tganlarga e’tiroz bildirmoqchi emasmiz. Chunki ularning adabiyotimiz oldidagi 
xizmatlarini qadrlamasak, kamsitish bo‘lardi.
Ularning o‘tmishdagi ishlari uchun minnatdorchilik bildirib, 
ko‘zimizni kelaj
akka qaratamiz. Fecr-i Ati bu kelajakka qarash qat'iyati va niyati bilan tashkil etilgan. Adabiyotni 
hammadan ko'ra sevadigan va qat'iyatlilikdan ko'ra qadrlaydigan va ahamiyat berishga jur'at topa olmagan 
Fecr-i Ati a'zolari o'zlarining poydevorini kutar ekan, hozircha Yevropada o'zlariga yoqadigan kichik bir misolni 
ko'rsatishga harakat qilishadi. Bu ilm-
fan va adabiyot sahrosida yashil soya bo‘lishga asos solgan.
Til, adabiyot, 
adabiyot va ijtimoiy fanlar rivojiga xizmat qilishdan tashqari, u yer-bu ye
rga yetib borayotgan iste’dodlarni 
to‘plash orqali birlik va hamjihatlik kuchini rivojlantirishga, g‘oyalar to‘qnashuvida porlab turadigan haqiqat 
chaqmoqlari bilan g‘oyalarni yoritishga harakat qilish Fecr
-i Otining maqsadi! Fecr-i Ati a'zolarining mehnati 
samarasini o'z ichiga olgan kutubxona tashkil etish arafasida. Edebiyat-i Cedîdening yorqin aqllari uchun suv 
tashuvchisi bo'lish savobiga ega bo'lgan Servet-i Funun jurnali o'z asarlarini nashr etadi. Qolaversa, 
mamlakatimizning ma’naviy
-ruhiy hayoti r
ivojini ta’minlaydigan g‘arbning muhim asarlarini o‘z a’zolariga va 
chetdan saralangan odamlarga sovrinli tanlovlar bilan tarjima qilish, xalqning adabiy didini oshirishga harakat 
qilish, adabiyotimiz mazmunini kengaytirish. Ommaviy konferensiyalar berib, 
bilim sarhadlari, Gʻarb 
davlatlarining shu kabi muassasalar bilan aloqalar oʻrnatish va mamlakatimiz adabiy mahsulotlarini gʻarbga, 
gʻarbning nuriga oʻtkazish
, ularni sharqiy ufqlarga olib boradigan baland ko'prikdir. 
Ishonchimiz komilki, ziyolilarimiz b
u xayrli tashabbusni rag‘batlantiruvchi va minnatdorlik bilan qarshi 
olishadi.
Chunki bu achchiq e’tirof bo‘lsa
-da, yurtimiz ilm-
fanga, san’atga juda muhtoj, deyishdan 
tortinmaymiz. Bu ehtiyojni qoplash uchun qilinadigan eng kichik qadam ozodlik va yuksalish tomon 
tashlanadi.
Undan mahrum bo‘lish esa aziz yurt uchun achchiq 
haqiqatdir. 

---