Atatürk ilkeleri ve inkilap tariHİ I. DÖnem ders notlari

HAVZA GENELGESİ (28 MAYIS 1919)

• 
  Samsun bölgesini, İngiliz ve Rumların varlığından dolayı, milli mücadele çalışmalarının başlaması için uygun görmeyen Mustafa Kemal; Samsun’dan Havza’ya hareket etti.
  
• 
  Anadolu’daki komutanlarla da irtibat kurarak orduların terhis edilmemesini sağlamaya çalışan Mustafa Kemal, Havza’da, milli bilincin uyanması ve İtilaf devletlerinin Türk halkının tepkisini görmesi için İzmir’in işgalini protesto eden bir miting düzenledi. Bu tür mitinglerin tüm yurtta da yapılmasını istedi.
  

Açıklama:

1. 
   Mustafa Kemal İzmir’in işgalini halkın uyarılması ve birleştirilmesi için kullanmak istemiştir.
   
2. 
   Mustafa Kemal’in isteği üzerine bundan sonra mitingler düzenlenmesi, Mustafa Kemal’in lider olarak benimseneceğini göstermektedir.
   
3. 
   Mustafa Kemal’e Havza’daki faaliyetlerinin sonucu olarak; İngilizlerin baskısıyla, 8 Haziran 1919’da İstanbul hükümetinden, kendisini İstanbul’a geri çağıran bir telgraf geldi.
   

AMASYA GENELGESİ-TAMİMİ (22 HAZİRAN 1919)

Sebep:

Ülkenin içinde bulunduğu durumu millete duyurarak milleti bağımsızlık ve egemenlik için mücadeleye çağırmak.

Genelgenin Hazırlayıcıları:

Mustafa Kemal, Refet Bele, Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay, Kazım Karabekir(Erzurum’da)

Genelgenin Maddeleri:

1-Yurdun bütünlüğü ve milletin istiklali tehlikededir.

Açıklama:

• 
  Durum ve Kurtuluş Savaşının gereği ortaya konmaktadır.
  
• 
  Kurtuluş Savaşının bölgesel değil; bütünsel olduğu vurgulanmıştır.
  
• 
  Bölücülere ve bölgesel kurtuluşu amaçlayanlara bir tepkidir.
  

2-İstanbul’daki hükümet baskı altında olduğundan dolayı, üzerine almış olduğu sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi gösteriyor.

Açıklama:

• 
  İlk defa İstanbul hükümetine tepki gösterilmiştir.
  
• 
  İstanbul hükümetinin bu tutumu da durumun bir parçası olarak belirtilmiştir.
  

Uyarı:

Mustafa Kemal Milli Mücadele esnasında milli güçte bölünme yaşanmaması için padişaha karşı doğrudan tepki göstermeyip; tepkilerinde İs-tanbul hükümetini hedef almıştır.

3- Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.

Açıklama:

• 
  Milli egemenlik fikri ilk defa üstü kapalı bir şekilde vurgulandı.
  
• 
  Kurtarıcı olarak, padişah, mandacı ve himayeci devletlerin yerini milletin kendisi aldı.
  
• 
  Kaderine razı olmaya bir karşı çıkış vardır.
  
• 
  İleride milli egemenliğe dayalı devletin kurulacağına dair ilk işaretler verilmiştir.
  
• 
  Mustafa Kemal’in Türk milletine güvendiği ve mücadeleyi millete mal etmek istediği anlaşılmaktadır.
  

4-Milletin durum ve davranışını göz önünde tutmak ve haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir.

Açıklama:

• 
  İlk defa heyet-i temsiliyenin kurulması istenmektedir.
  
• 
  Kurtuluş savaşına, kişisellikten çıkarılarak, ulusal karakter kazandırılmaya çalışılmaktadır.
  
• 
  Genelgenin ihtilalci yönü görülmektedir.
  

5-Anadolu’nun her yönden güvenli yeri olan Sivas’ta milli bir kongre toplanmalıdır.

Açıklama:

• 
  Ulusal bir kongrenin toplanması istenmiştir.
  
• 
  Milli birlik ve beraberliğin sağlanması amaçlanmıştır.
  

6- Kongreye her sancaktan milletin güvenini kazanmış üç delege katılmalıdır. Delegeleri müdafa-i hukuk cemiyetleri ve belediyeler seçmelidir. delegelerin kongreye geliş güzergahları ve zamanları milli bir sır olarak saklanmalıdır.

Açıklama:

• 
  Kararların ulusal olması amaçlanmıştır.
  
• 
  Delegelerin milletin güvenini kazanmış kişilerden olmasının istenmesi kongrede alınacak kararların bütün millet tarafından kabul edilebilmesi içindir.
  
• 
  Delegelerin milli mücadele taraftarı olması için delegelerin müdafa-i hukuk cemiyetleri tarafından belirlenmesi istenmiştir.
  
• 
  Delegelerin seçimle belirlenmek istenmesi ileride seçime dayalı bir sistemin olabileceğini de göstermektedir.
  

7-Doğu ileri adına 10 Temmuz 1919’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır. Bu tarihe kadar diğer illerin temsilcileri de Sivas’a gelebilirlerse; Erzurum kongresine katılmış olan delegeler Sivas’a hareket edecektir.

Amasya Genelgesinin Önemi:

1. 
   Kurtuluş Savaşının gereği( Ülkenin bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.); amacı ( Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlık ve egemenliğinin sağlanması) ve yöntemi ( Mücadeleyi halk yapacaktır.)
   
2. 
   İşgalciler ve İstanbul hükümetine bir tepkidir.
   
3. 
   Milli mücadelenin programıdır.
   
4. 
   Mustafa Kemal’in millete ilk çağrısıdır.
   
5. 
   Türk inkılabının ihtilal safhası başlamıştır.
   
6. 
   Kurtuluşun tek elden yürütülmesi için ortam hazırlanmaya çalışılmıştır.
   
7. 
   Milli bağımsızlık hukuki yönden belgelere bağlanmıştır.
   
8. 
   Evrensel haklar dile getirilmiştir.
   
9. 
   Mustafa Kemal bu genelgeyi yayınlayarak ilk defa İstanbul’un verdiği yetkileri aşmıştır.
   

Açıklamalar:

• 
  Amasya Genelgesinin yayınlanmasından sonra içişleri bakanı Ali Kemal, Mustafa Kemal’e görevinden alındığını ve İstanbul’a geri dönmesi gerektiğini bildirdi. Vakit kazanmak isteyen Mustafa Kemal ise “ Ben sadece padişahtan emir alırım” di-yerek karşılık vermiştir. 7-8 Temmuz 1919 günü İs-tanbul’dan Mustafa Kemal’in görevden alındığına dair telgraf geldi. Mustafa Kemal ise 8-9 Temmuz 1919 günü askerlik mesleğinden ayrılarak sine-i millete döndüğünü bildirdi.
  
• 
  Amasya Genelgesinin esasları ilk defa Erzurum Kongresinde karara dönüştü.
  
• 
  Genelgeden sonra, İstanbul’un Anadolu’ya ege-men değil tabi olması gerektiği bildirildi.
  
• 
  Genelgenin uygulanması ile ordu mensuplarının görevlendirilmesi Türk ordusunu da ihtilalin içine çekmiştir.