Tashqi siyosat. Otaturk tashqi siyosatining asosiy vazifasi Turkiyaning xalqaro obro‘sini oshirishga qaratildi. 1932-yili Millatlar Ligasiga a’zo bo‘lgan Turkiya barcha davlatlar bilan do‘stona munosabatlar o‘rna tish ga harakat qildi.
M. Kamol Germaniya bilan munosabatlarga alohida e’tibor qaratdi. Turkiya tashqi savdosining katta qismi Germaniya hissasiga to‘g‘ri kelardi. 1941-yili Germaniya bilan do‘stlik shartnomasi imzolandi. Turkiya Ikkinchi jahon urushida rasman betaraf qolgan bo‘lsa-da, hukmron doiralarning katta qismi Germaniyaga xayrixoh edi.
Eron. 1918-yil avgustga kelib ingliz qo‘shinlari butun Eronni o‘z nazoratiga oldi. 1919-yil imzolangan Angliya-Eron shartnomasiga binoan Eron amalda Buyuk Brita niya ning protek toratiga aylantirildi. Bu eronlikl arning g‘azabini keltirdi. Butun maml akatda tartibsizlik va qo‘zg‘olonlar boshlanib ketdi. Voqealarga armiya aralashib, 1921-yil fevralda kazaklar polki sardori polkovnik Rizoxon hukumatni ag‘darib tashladi. 1925-yilning dekabr oyida chaqirilgan Ta’sis majlisi Rizoxonni Pahlaviylar sulolasining shohi deb e’lon qildi.
M. Kamoldan o‘rnak olib shoh Eronda 1928-yildan yevropacha libos joriy qildi, feodal unvon va murojaat shakllari bekor qilindi, nasab joriy qilindi. 1935-yildan maml akatning nomi o‘zgartirildi: ilgarigi Fors o‘rniga Eron deb ataladigan bo‘ldi. Xotin-qizlarning huquqlari to‘g‘risida qonun qabul qilindi, ular maktablarda, oliy o‘quv yurtlarida o‘qish, davlat tashkilotlarida ishlash huquqiga ega bo‘ldi. 1935-yili chodra o‘rab yurishni bekor qilish to‘g‘risida qonun qabul qilindi.
Ta’lim sohasida katta o‘zgarishlar yuz berdi. 1927 – 1934-yill ardagi islohotlar davrida bepul majburiy boshlang‘ich ta’lim hamda pullik o‘rta va oliy ta’lim to‘g‘risida qonunlar qabul qilindi. Yangi maktablar qurilib, o‘quvc hilar soni bir necha barobar oshdi. Oliy o‘quv yurtlarining butun boshli tizimi yaratildi, jumladan, Tehron universiteti ochildi. Yuzlab eronlik yoshlar har yili chet ellarga, dunyoning eng yaxshi universitetlariga o‘qishga jo‘natildi.
Agrar siyosatda Rizo shoh keskin o‘zgarishlar qilm adi. Qabila boshliqlari va boshqa yer egalaridan yer-mulklari, jumladan, vaqf yerlari tortib olinib, mulozimlar va zobitlarga bo‘lib berildi. Ammo dehqonlar ning ahvoli o‘zgarmadi, ular avvalgiday juda yuqori ijara haqi to‘layverdi.
Hukumat sanoat sektorining rivojlanishini ham rag‘batlantirdi. Mam- lakatga mashina va uskunalarni litsenziyasiz olib kelishga ruxsat etildi, boj solig‘ida imtiyozlar berildi. Mamlakatda inglizlarning ta’sirini kamaytirish maqsadida shoh Germ aniya bilan hamkorlikni kuchaytirdi. Eronga ko‘plab nemis mutaxassislari va texnikasi kirib keldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |