|
Inklyuziv — o’qituvchi bilan o’quvchining o’zaro munosabatlarida tenglik asosida ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilish. I.P.Podlasiyning fikriga ko’ra, pedagogik tizimning tamomila o’zgarishi, o’quv jarayonini, pedagogik nazariyani, o’qituvchi faoliyatining o’zgarishi, talaba faoliyatining yangilanishi, pedagogik texnologiyaning o’zgarishi, ta’lim mazmunining yangilanishi, o’qitish shakl, metod va vositalarining o’zgarishi, ta’lim tizimi boshqaruvnnig o’zgarishi, ta’lim maqsadi va natijalarning o’zgarishi ta’lim innovatsionlarini o’zgarishlariga olib keladi.[9]
Zamonaviy sharoitda o’quvchilarning o’quv-bilish faolliklarini kuchaytirish, o’qitish sifatini oshirish va samaradorligini yaxshilash maqsadida innovatsion harakterga ega ta’lim shakllaridan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Buning uchun esa o’qituvchi pedagogik innovatsion jarayon mohiyatini, pedagogik innovatsion jarayon tuzilmalari, qonuniyatlari va ta’lim jarayoniga innovatsion yondashuvni amalga oshirish bosqichlarini bilishi va amaliyotda qo’llay olish malakalariga ega bo’lishi lozim. Ta’lim innovatsiyalari “innovatsion ta’lim” deb ham nomlanadi. Har bir mavzuni bayon etishda dars jarayonida innovatsion ta’lim texnologiyalari tadbiq etish, shuningdek innovatsion ta’lim texnologiyasining mohiyati, turlari va nazariy asoslariga e’tibor qaratilishi lozim.
Innovatsiyalar yangi g’oyalar, tizim yoki faoliyat yo’nalishini o’zgartirishga qaratilgan aniq maqsadlar, noan’anaviy yondashuvlar, odatiy bo’lmagan tashabbuslar va ilg’or ish uslublari ko’rinishga ega. Ta’lim tizimida yoki o’quv faoliyatida innovatsiyalarni qo’llashda sarflangan mablag’ va kuchdan imkon qadar eng yuqori natijani olish maqsadi ko’zlanadi.
Innovatsiyalarning har qanday yangilikdan farqi shundaki, u boshqarish va nazorat qilishga imkon beradigan o’zgaruvchan mexanizmga ega bo’lishi zarur. Barcha sohalarda bo’lgani kabi ta’limda ham “novatsiya”, “innovatsiya” hamda ularning mohiyatini ifodalovchi faoliyat to’g’risida so’z yuritiladi.
Agar faoliyat qisqa muddatli, yaxlit tizim xususiyatiga ega bo’lib, faqatgina tizimdagi ayrim elementlarni o’zgartirishga xizmat qilsa, u novatsiya (yangilanish) deb yuritiladi.
Agar faoliyat ma’lum kontseptual yondashuv asosida amalga oshirilib, uning natijasi muayyan tizimning rivojlanishiga yoki uni tubdan o’zgartirishga xizmat qilsa, u innovatsiya (yangilik kiritish) deb ataladi. Ilmiy adabiyotlarda “novatsiya” (yangilanish, yangilik) hamda “innovatsiya” (yangilik kiritish) tushunchalarining bir-biridan farqlanishiga alohida e’tibor qaratiladi. Misol uchun, V.I. Zagvyazinskiyning e’tirof etishicha, “yangi”, “yangilik” tushunchasi nafaqat muayyan g’oyani, balki hali amaliyotda foydalanilmagan yondashuv, metod hamda texnologiyalarni ifodalaydi. Ammo bunda jarayon elementlari yaxlit yoki alohida olingan elementlaran iborat bo’lib, o’zgarib turuvchi sharoit va vaziyatda ta’lim va tarbiya vazifalarini samarali hal etish g’oyalarini o’zida aks ettiradi. SHuningdek, innovatsion ta’lim muhitini talablari asosida talabalarni bilim darajasini yanada yuqoriga ko’tarish omillari va shu asosida talabalarning bilim darajasini yanada yuqoriga ko’tarish omillari shakllantirishdek vazifani amalga oshiradi [16-17]
“Innovatsion ta’lim” tushunchasi birinchi bor 1979 yilda “Rim klubi”da qo’llanilgan. Ta’lim innovatsiyalari bir necha turga ajratiladi.
Ta’lim innovatsiyalari asosiy turlari quyidagicha:
- faoliyat yo’nalishlariga ko’ra:
- kiritilgan o’zgarishlarning tavsifiga ko’ra:
- o’zgarishlarning ko’lamiga ko’ra
- kelib chiqish manbaiga ko’ra asosiy turlarga bo’linadi [18]
Darhaqiqat, zamonaviy pedagogik va innovatsion texnologiyalar tushinchasi fan sohasida yangilik – vosita sanalib, u aksariyat holatlarda yangi metod, metodika, shakl va vosita sifatida texnologiya jarayon va boshqa shu kabi ko’rinishlarda namoyon bo’lib, ta’lim samaradorligini yanada yuqori darajaga ko’tarishda, oshirishda asosiy omillar sifatida ishtirok etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
