Assotsiativ psixologiyaning paydo bo‘lishi va rivojlanishi

ob’ektiv psixolgiya;

sub’ektiv psixologiya;

Psixologiya ruhni o’zini o’rganishdan kechganligi uchun uni ruhsiz psixologiya deb atagan bo’lsalar ob’ektiv psixologiya esa psixikasiz psixologiya deb ataganlar. SHuning uchun ham Uotson psixologiya haqidagi maxsus asarini psixologiya xulq haqidagi fandir deb nomladi.

B u x e o v e r i z m-inglizcha Vixeoyror so’zidan olingan bo’lib, xulq-atvor degan ma’noni bildiradi. Amerika psixologiyasidagi bu yo’nalish shuning uchun Buxeoveorizm deb atalgan.

Biz odatda organizmning harakatlari, mimika, ishoralar, nutq ichki kechinmalarni faqatgina tashqi zahira deb bilamiz. Traditsion ratsionalistik va emperik psixologiya ham bizning harakatlarimizni ko’pchiligi ichki psixik kechinmalarni faqatgina tashqi ifodasidir deb izohlaydi. Buxeovirizm asoschisi Tordayk kuzatish metodi va eksperimentlar o’o’tkazishni asosan hayvonlarda o’tkazib, hayvonlarda malaka hosil qilish jarayonini o’rgangan Goridayk hayvonlar psixikasini o’rganishdagi xuddi shu ob’ektiv metodlarini inson psixik hayotini o’rganish ham kuchirish ham mumkin deb hisobladi. Inson xulqi reaktsiyalar yig’indisi sifatida bitta emas balki butun bir qo’zg’ovchilar sistemasi bilan tashqi ta’sirda vujudga keladi. Organizmning javob harakatlar yig’indisini ro’yobga chiqarish barcha qo’zg’ovchilarning murakkab yig’indisini Buxeoviristlar fikriga insondagi ushbu harakatlar reaktsiyalar ong bilan emas balki xulq-atvor bilan boshqariladi. Bunda sezgi, idrok, iroda, xayol, tafakkur kabi bilish jarayonlari tushunchalari o’rniga har xil nomlangan reaktsiyalar ishlatiladi. Buxeoviristlar fikriga tashqi qo’zg’atuvchi bilan inson xulqi o’rtasida qonuniy kuchli bog’lanish mavjuddir. Buxeoviristlar fikriga psixologiya ham tabiiy fanlar singari aniq fanlar sistemasiga aylantirilishi kerak. Psixologiya endi falsafaga emas, balki ximiya, fizika, madaniyatshunoslik, biologiya, sotsiologiya fanlari bilan alohida bo’lishi kerak. Bixeovirizm fikricha psixologiyaning oxirgi vazifasi insonning butun bir jamiyatni, xulq-atvorini o’rganishdan va tashkil qilishdan iboratdir. Psixologiya harbir odamning hatti-hrakatini oldindan ilmiy asosda aytib berishi kerak. Bixeovirizm nuqtai-nazaridan ta’lim va tarbiya jarayonida tarbiyachi va tarbiyalanuvchi ongiga ta’sir qilishdan emas, balki o’sha ta’sirga sharoit yaratib berishdan iboratdir.

Xulosa:

X1X asrning oxirida bir qancha amerikalik psixologlar jumladan E.Gorondayk va Uotsonlar psixologlar tajribalar asosini olib qaralganda yangi bir tushunchalarning kirib kelishi orqali ular olib borgan tajribalarni bir-biriga solishtirib natijalarini baholab borish. Insondagi o’zgarishlarga muhitning o’zaro ta’sir tomonlari hamda ongning insonda bo’layotgan o’zgarishlarga ta’sir etmasligini ilgari surganlar. Psixologiyada bu fikrlarni o’zaro tahlili orqali ijobiy, salbiy tomonlarini o’rganish. Uotson psixologiya fanining xulq-atvori haqidagi fan ekanligini ta’kidlagan bu orqali bixeovirizm tushunchasi fanga kirib kelgan va tahlil orqali o’rganilgan.