Assalomu alaykum

YORUG`LIK TEZLIGINI ANIQLASHDA RYOMER USULI

FIZO TAJRIBASI

Fransuz fizigi Lui Fizo 1849-yilda yorug`lik tezligini o`lchash uchun labaratoriya tajribasini o`tkazdi . Fizik Parijda manbadan 8 633 metr masofada oyna o`rnatdi .

Ammo Ryomerning hisob – kitoblariga ko`ra , , yorug‘lik bu masofani bir soniyaning yuzdan biridan o‘tganda o‘tadi. Shunga o‘xshash aniq soatlar o‘sha paytda mavjud emas edi. Keyin Fizo manbadan oynaga va oynadan kuzatuvchiga o‘tadigan yo‘lda aylanadigan tishli g‘ildirakdan foydalangan, tishlari vaqti-vaqti bilan nurni to‘sib qo‘ygan. Agar yorug‘lik nuri manbadan oynaga o‘tganda va tish orasiga teskari tegsa, fizik g‘ildirakning aylanish tezligini ikki baravar oshirdi. G‘ildirakning aylanish tezligining oshishi bilan yorug‘lik deyarli yo‘qolishni to‘xtatdi, aylanish tezligi sekundiga 12,67 aylanishga qadar. Shu payt nur yana so‘ndi.

Bunday kuzatuv shuni anglatadiki, yorug‘lik doimiy ravishda tishlarga «qoqilib» ketdi va ularning orasiga «sirpanish» uchun vaqt yo‘q edi. G‘ildirakning aylanish tezligini, tishlarning sonini va manbadan ko`zgugacha masofani bilib, Fizo yorug‘lik tezligini hisoblab chiqdi, natijada u c=315,000 km / s ga teng edi.