Asoslari fanida quyoshli uylarda quyosh energiyasidan samarali foydalanish mavzusning

MJ
/
m
2
(shimolda)
dan 21,4
MJ
/
m
2
(sahrolarda)gacha o`zgaradi. Quyosh nuri oqimining o`rtacha
yillik zichligi subtropik va sahrolarda 210 ... 250
W
/
m
2
MDX markaziy qismida
130 ... 210
W
/
m
2
va shimolda 80 ... 130
W
/
m
2
ni tashqil qiladi. Quyosh energiyasi
oqimining eng yuqori zichligi 1
kW
/
m
2
gacha ko`tariladi.
Geografik kengliklardagi ayrim mintaqalarda Quyosh nurining yillik oqimi
keng oraliqa o`zgaradi, ya`ni 1
m
2
gorizontal yuzaga: Sibirning shimoli-sharq, va
shimoliy orollariga 550 ... 830 kW/
soat
, Sibir va Yevropa mintaqasining ko`p
qismiga 83 ... 1100
kW/soat
, Uzoq Sharq, Sibir, Povolj’e, Moldaviya va
Ukrainaning janubiy tumanlariga 1100 ... 1380
kW/soat
, Turkmaniston sahrolariga
2000
kW/soat
Quyosh energiyasi tushadi.
Quyosh energiyasi sochilib turishi Turkmanistonda 3100
soat
, O`zbekiston
va Tojikistonda 2815 ... 2830
soat
, Qozog’istonda va Qirg’izistonda 2575
soat
,

---

Armaniston, Gruziya va Ozarbayjonda 2125 ... 2520
soat
, Ukraina va Moldaviyada
2005 ... 2080
soatni
tashqil etadi.
Yer tashqarisidagi Quyosh nurlanishi:
Yerdan Quyosh f
5
=32° burchak o`lchamli disk shaklida ko`rinadigan
yorug’lik nurini manbai hisoblanadi (1- chizma).
Quyosh doimiysi:
I
= 1358
W/m
2
= 487I qaj/ (
m
2
.
soat
)
1-chizma. Quyosh va Yerning o`zaro joylashishi (masshtabsiz).
Quyosh diametrini undan yergacha bo`lgan masofaga nisbatan Quyosh
nurlarining parallelmaslik darajasi burchak hisobida 0,0093 radianni tashkil qiladi.
Yer atmosferasi tashqarisida Quyosh nurining jadalligi deyarli o`zgarmas bo`ladi.
Quyoshva yer masofasi o`rtasidagi fazo o`rtasidagi fazo bo`shlig’ida nurlanish
oqimiga perpendikulyar bo`lgan, vaqt birligida maydon yuz birligiga tushgan
Quyosh energiyasiga Quyosh doimiysi lsc deyiladi. Quyosh doimiysidan tashqari,
uning energiyasi spektral taqsimotini ham bilish foydalidir. Yuqori va kosmik
o`lchamlarga asoslangan holda qurilgan monoxromatik oqimi, sirt zichligining
standart diagrammasi 1.2-chizmada keltirilgan.
Quyoshdan keladigan nurlarning yo`nalishini o`zgartirmaganlariga nurlanish
deyiladi. Atmosfera ta`sirida yo`nalishini o`zgartirib sochilgan va qayta Quyosh
nurlariga
diffuzli nurlanish
deyiladi. Normal bo`yicha yer yuziga tushadigan
Quyosh nurlari quyidagi o`zgarish holatlariga duchor bo`lishi mumkin. 1- Quyosh
va Yer masofasining o`zgarishi; 2- havo, suv buta va chang molekulalari ta`sirida
atmosferada tarqalishi; 3- kislorod, azon, suv va karbonat angidrid gazlari ta`sirida
atmosferadagi yutilish.

---

2-chizma. Monoxramatik nurlanish oqimi yuza zichligining standart
diagrammasi
To`lqin uzunlik 2,5
mkm
dan yuqori kuchsiz va yer tashqarisidagi nurlanish
suv va karbonat angidrid gazlarida jadal yutiladi. Faqatgina Quyosh
energiyasining bir qismi, ya`ni to`lqin uzunligi 0,25 ... 2,5
mkm
bo`lgan nurlar
Yergacha etib keladi.
O`rta Osiyo respublikalarida Quyosh energiyasidan foydalanish uchun
sharoit juda ham yaxshi, chunki iyun oyida yorug’ kunning uzunligi 16
soat
,
dekabrda esa 8-10