Аsoslari Darslik

 
 
4.3. Sharli va sterjenli tegirmonlarning 
 tuzilishi va ishlash tartibi 
 
Bo‘shatuvchi panjarali sharli tegirmon yonbosh tomondan yopiladigan 
qopqoqli 2 baraban 1 dan va podshipnik 3 va 15 larga tayanuvchi yuklovchi 4 va 
bo‘shatuvchi 14 sapfadan iborat. Baraban elektrodvigateldan uzatuvchi val 19 ga 
o‘rnatilgan kichik shesternya va barabanga mahkamlangan tishli jig‘a 11 orqali 
aylanadi.( 17- rasm) 
Katta o‘lchamli tegirmonlarda sekin harakatlanuvchi elektrodvigatel uzatuvchi 
valga elastik mufta yordamida, kichk o‘lchamdagi tegirmonlarda esa reduktor 
orqali bog‘lanadi. 
Dastlabki mahsulot tegirmonga markaziy tuynuk 6 orqali ta’minlagich 5 dan, 
klassifikator qumi esa chig‘anoqsimon cho‘mich yordamida yuklanadi. Baraban va 
yonbosh qopqoqlar ishdan chiqmasligi uchun boltlar yordamida mahkamlanuvchi 
plitalar bilan, kovak sapfalarning ichi esa almashtiriladigan voronkalar bilan 
qoplanadi. Tegirmonning bo‘shatilish tomonida panjara 10 o‘rnatilgan, bu panjara 
va yonbosh qopqoq 16 orasidagi bo‘shliq radial to‘siqlar – lifterlar 12 yordamida 
sektorli kameralarga bo‘lingan bo‘lib, ular sapfa 14 ga ochiladi. Panjara va 
sektorlik kamera yanchilgan mahsulotni tegirmondan majburiy chiqarishga va 
bo‘tana sathini past ushlab turishga imkon beradi. Tegirmon aylanganda lifter 12 
lar bo‘tanani bo‘shatish sapfasi 14 ning sathigacha ko‘tarib beradi va tegirmondan 
chiqarib olinadi. 
Tegirmonga uning xajmining taxminan yarmisigacha turli o‘lchamdagi (40 
mm dan to 150 mm gacha) po‘lat yoki chuyan sharlar solinadi. 
Baraban aylanayotgan vaqtda sharlar dumalab, sirg‘anib, bir-biriga urilib 
foydali qazilma zarrachalarini yanchiydi. Edirilgan sharlarni chiqarib olishga, 
tegirmonning ichiga qoplamani kiritish va uni kuzatib turish uchun lyuk xizmat 

---

49 
qiladi. Bushatuvchi sapfaning bo‘yni kattaroq diametrga ega, shu tufayli 
bo‘tananing bo‘shatish tomonga harakatlanishi sodir bo‘ladi. 
Tegirmonning naminal o‘lchamlari barabanning ichki diametri D va qoplama 
qalinligini hisobga olmagan holda uning uzunligi L bilan aniqlanadi. Panjarali 
bo‘shatuvchi tegirmon qisqacha MSHR-DxL deb belgilanadi.