Asosiy vazifalari

Odamlarning psixologik qiyofasi bilan etnoslar, guruxdar o‘rtasidagi o‘xshashlik va tafovutlanish darajasi:

• 
  etnomadaniy adaptatsiyaning davomiyligiga;
  
• 
  ularning guruhiy va individual farkdariga;
  
• 
  ijtimoiy, ijtimoiy-psixologik muhit bilan tabiiy sharoit munosabatiga;
  
• 
  yangi milliy madaniyatga kirishishdagi individual tajribasiga;
  
• 
  etnik guruhdagi psixologik muhitga;
  
• 
  turli etnik birliklarga taalluqli odamlar o‘rtasida o‘zaro aloqalarning mavjudligiga bog‘liq.
  

Gumanistik yo‘nalishdagi psixologlar ham shaxsning ijtimoiy adaptatsiyasi masalasida o‘ziga xoslikka egalar. Ular ham adaptatsiyani shaxs va tashqi muhit o‘rtasidagi murakkab dinamik jarayon sifatida tasavvur qilib, uning oqibatida shaxs hamda muhitning qadriyatlari o‘rtasida optimal uyg‘unlashuv hosil bo‘ladi, deb ta’kidlaydilar. Masalan, A. Maslou⁶⁰ uchun shaxs adaptatsiyaning asosiy mezoni – bu shaxs va muhitning o‘zaro uyg‘unlashuvi, birlashuvi, integratsiyasi bo‘lib, dezadaptatsiyaning sababini u shaxsning oliy ehtiyojlarining qondirilish darajasi va undan qo‘rqish hisoblanadi. Ushbu munosabatlar jarayonida hosil bo‘ladigan psixologik tanglikni boshqa bir olim V. Frankl⁶¹, shaxs taraqqiyotiga aloqador tabiiy xolat deb baholab, aslida ushbu xolat shaxs tomonidan ongli ravishda boshqariladi, agar tashqi ta’sir bilan odamdagi ichki tanglik bir biriga mos kelsa, adaptatsiya ro‘y beraveradi, deb yozadi: “Mening fikrimcha, – deb ta’kidlaydi V. Frankl, - odamga avvalo mutanosiblik, moslik zarur, boshqacha qilib aytganda, biologik tilda “gomeostazis” deyish anglashilmovchilikdan boshqa narsa emas. Aslida, odamga osonlikcha moslashish emas, balki biror maqsad va unga etishish yo‘lida kurashish kerak. Unga zarur bo‘lgan narsa shuki, u o‘zidagi ichki tanglikni nima yo‘l bilan bo‘lsada bartaraf etishi, amalga oshirilayotgan har bir harakatining ma’nosini anglab, unga intilishi kerak”.

Psixolog-olimlar ijtimoiy adaptatsiya muammosiga yondashganda, ko‘proq interaksionizm hamda gumanizm yo‘nalishidagi xorijlik olimlar fikriga qo‘shiladilar. A.F. Lazurskiy o‘zining psixik tarqqiyot darajalari to‘g‘risidagi ta’limotida quyi taraqqiyot darajasidagilarning adaptatsion moslashuvi past bo‘lishi va aksincha, psixik taraqqiyoti yuqori insonlarda moslashuvchanlik ham yuqori bo‘lishini ta’kilagan.⁶² Ijtimoiy adaptatsiyaga mohiyatan yondashgan olimlardan yana biri Jan Piaje⁶³ bo‘lib, u adaptatsiyani bir biriga qarama-qarshi bo‘lgan ikki jarayonning uyg‘unlashuvi sifatida qaraydi: akkomadatsiya va assimilyasiya.

⁶⁰ Маслоу А. Самоактуализация \\ Психология личности. Тексты. – М., 1982; Маслоу А. Дальные пределы человеческой психики. – М., 1997. C. 54.

⁶¹ Франкл В. Человек в поисках смысла.- М., 1990. C. 119

⁶² Балл Г.А. Понятие адаптации и ее значение для психологии личности \\ Вопросы психологии, 1989.- № 1.

⁶³ Пиаже Ж. Избранные психологические труды. – М., 1969. C.551.