Asosiy texnologik jarayon va qurilmalar

NaNO 3 Q H 2 SO 4 k NaHSO 4 Q HNO 3
Toshkmirni kuruk haidashda azhralib chikkan nitrogen suv yoki acidga yuttirilib (absorptionalanib), nitrogenning boshka birikmalarini olishda hom ashyo sifatida kerak. keyingi davrda ilmiy va muxandis-technician atmosferadagi zotni birikma holiga o'tkazish ustida talai ishlar olib tashlashlar.Azotini birikma holiga o'tkazish atmosferasi . Elementar nitrogen inert gas bwlib, boshka moddalar bilanbirikma xosil qilishi qiyin. Azotli birikmalar esa turli reaksiyalarga yaxshi kirishadi. Buning uchun elementary atmosfer azotini birikma holiga o'tkazish kerak. Kwp yillar borilgan ilmiy-tekshirish va tech engineer zararlar olib chiqish (XX asrning boshlarida) elementary nitrogen kimyovy birikma holiga o'tkazishga muvaffaq bulindi.Hozirgi vaktda elementar nitrogen uch hil yul bilan birikma holiga o'rnatish: a) yoy usuli; b) Usuli siyanamid c) Usuli ammiak.Yoi usuli. Bu usulning mohiati yukori temperatura (elektro yoyi alangasida) azot elementining havo oksigen bilan birikib, NO hosil qilishdadir:
N 2 Q O 2  2NO - 179,2 kzh.
Bu zharayon yukori harorat va boradi. Bunda NO juda oz va tez xosil buladi. 200 o C haroratda harorat bir daqiqada karor topadi.Kosil bulgan NO dissocilanib ketmasligi uchun uni tez reaksiya zonasidan chikarib, sovitish kerak. Sungra uni NO 2gacha oksidelab, suvda erythib nitrate acid yoki calcium selitra holiga o'tkazish kerak. Bundai usul bilan 1 tonna azotli birikma olish uchun 60000 kVt. soat energiya sarf buladi. Yoy usuli iqtisodiy zhihatdan ancha kimmat bulgani uchun katta qullanilmaydi.Usulli siyanamid. Bu usul maidalangan kalsiy karbidning yukori temperaturada (1000 o C atrofida) azot bilan reaksiya kirishib, kalsiy siyanamid hosil kilishdan iborat: CaC Bunda 20% qishloq khzhaligida, kimyo sanoatida va metallurur. haqida. Bu usul bilan 1 tbirikma holida azot olish uchun 10-12 min kVt. soat energiya sarf buladi. Hozir bu usul hom sanoatda kam qo'llanilmoqda.Usulli ammiak. Bu usul bilan atmosfera azotini birikma holiga o'tkazish afzalliklarga ega. Bu usul bilan bir ton azotli birikma xosil qilishda sarf qilingan energiya yoy va cyanamide usullarda sarf qilingan energiyadan kam. Ammiak usulida zharayon kuyidagi b'yich boradi reaksiya:
Kurib utilgan usullardan iqtisodiy zhihatdan eng afzali ammiak usulidir. Ammiak azotli birikmalar olishda asos - hosilich birikmadir. Ishlab chiqarish chikarilayotgan ammoniakning kwp qismi nitrat kislota va azotli o'g'itlar ishlab chikarishda mahsulot. Bundan tashqari, ammiak khalq khzhaliliging boshka tarmoqlarida ham keng qo'llaniladi.
Sintetik ammiak ishlab chikarish. Ammiak NH 3 - rangsiz, o'tkir hidli gaz, suyuklanish harorati -33 o C. Suvda erib, ammoniy gidroksid (NH 4 OH) hosil qiladi. Ammiak 900 o C berilgan yukori temperaturada qizdirilganda havo oksigeni tasirida oksidlanib suv bugi bilan elementar azot parchalanadi. Katalizator lar ishtirokid 800 ° C harorat oksidlanib, suv bugi bilan azot (1) - oksid xosil (N 2 O) kiladi. Ammiak yoki uning suvdagi eritmasining kislotalar bilan reaksiyaga kirishishi natijasida ammoniy tuzlari hosil buladi: