Asosiy qism 1 Navoiy mashinasozlik zavodi haqida umumiy ma`lumot

Standartlashtirish, metrologiya va mahsulotlarni sertifikatlashtirish byurosi



2.1 Geometrik kattaliklarni qiyoslash labaratoriyasi, shtangen o’lchov vositalari
Shtangensirkul
Shtangensirkul - ichki va tashqi o’lchamlarni, hamda pokovka va detallarning chuqurlik
va balandliklarini o’lchashga mo’ljallangan. Uning asosiy detallari shtanga (5)-asosiy shkalali
qo’zg’almas jag’lari shkala bo’linmasi qiymati 1 mm li chiziqdan iborat.

Shtanga bo’ylab ramka (3) qo’zg’aluvchan jag’ (1) va chuqur o’lchagich (6) bilan
harakatlanadi. Ramkani shtangaga jips joylashishi va lyuftni yoqotish maqsadida yassi po’lat prujina (4) qo’llaniladi. Ramkani qo’lda kulayrok harakatlantirish uchun Chiziq, uni kerakli joyda mahkamlash uchun qotirish vinti (2) nazarda tutilgan.Ramkada nonius shkalasi (7) tushirilgan bo’lib, 19 mm uzunlik 10 bo’lakka bo’lingan.Demak, ikki chiziqlar oraligi 1,9 mm, yani butun sondan 0,1 mm ga kichikdir. Jag’lar bir-biriga tekkanda ikkala shkaladagi chiziqlardagi nol chiziqlar ustma-ust tushadi , Chiziqlar oraligidagi masofalar 0,1; 0,2; 0,3 va h.k. ga teng. shunday qilib agar ramka (4) ni o’ngga sursak, yani ikkala shkalani birinchi Chiziqlari ustma-ust tushsa, u holda jag’lar orasidagi masofa 0,1 mm ga teng, chuquro’lchagich esa shtangadan 0,1 mm chikadi. Agar shkaladagi chiziqlar keyingi siljitishlarida (ikkinchi, uchinchi, to’rtinchi va h.k.) ustma-ust tushaversa, jag’lar o’z navbatida 0,2; 0,3; 0,4 mm va h.k. masofaga bir-biridan uzoklashaveradi. Shtangensirkul` yordamida o’lchanayotgan o’lchamni aniq bo’lishi uchun asosiy shkaladagi nonius shkalasining noligacha bo’lgan butun millimetrlarni olib, nonius shkalasidagi chiziq bilan asosiy shkalaning
chiziqi ustma-ust tushgan joygacha bo’lgan kattalikni qo’shish orqali topish kerak.
Rasm v da 29,7 mm ana shunga misoldir.
Shtangensirkullar GOST 166-80 (ST SEV 704-77-707-77, ST SEV 1309-78) bo’yicha bo’linmalari qiymati 0,1 va 0,05 mm ga teng qilib tayyorlanadi. Birinchi turdagi Shtangensirkullar pokovka va detallarni sikilari hamda teshiklarining chuqurliklarini, ikkinchisi esa aylana detallar diametrlari va korpusli detallar teshiklarini o’lchashda ishlatiladi. Shtangensirkullarning o’lchash diapozoni 0 dan 125-2000 mm gacha. Ularning nol` holatini vaqti-vaqti bilan tekshirib turiladi.