Asosiy Maqolalar Ma'lumotnomalar Olimlar si birliklari Bu-qiziq Kutubxona Minbar Sayt haqida Muallif & blog

BUYUK OLIMLAR

FOTOGALEREYASI

BO'LIMDAGI TOP-10

MAQOLALAR:

Mendeleyev haqida 11

fakt

Nikolay Kopernik

Blez Paskal

Rene Dekart

Albert Eynshteyn

"Buyuk San'at"

Albert Eynshteyndan

iqtiboslar

Iogann Kepler

A.S. Popov

Albert Eynshteyn

hayoti fotosuratlarda

(40 ta rasm)

OLIMLAR HAQIDA

Yurtdoshlarimiz

BO'LIMDAGI

YANGI

MAQOLALAR

Lui Paster

Edvin Xabbl

Ervin Shryodinger

Zaruriyati yo‘q

narsani ixtiro

qilmang – Edison

haqida qiziq

faktlar

Maykl Faradey

Enriko Fermi

Karolina

Lukretsiya

Gershel (1750-

1848)

Amaliya (Emmi)

Nyoter -

matematikaning

toj-taxtsiz

qirolichasi

MAVZUGA OID

BOSHQA

MATERIALLAR

Butun olam

tortishish qonuni

«Kepler» kosmik

teleskopi ishdan

chiqdi

Somon Yo‘li

Fazoviy janglar

yoxud, fantastik

kinofilmga

mexanikning

nigohi.

 

ORBITA . U Z

Imkon qadar uyda qoling!

 

 

Qidiruv...

QIDIR!

Nikollo Fontanna Tart

(1499-1557)

---

zamonaviy  fizika  fanining  otasi  bo‘lmish  Galileyning  vafotidan

roppa-rosa  300  yil  o‘tib  yuz  berganiga  hech  qanday  ramziy  ma'no

bermaydi. O‘zining ta'biri bilan aytganda, "axir aynan shu kuni yana

ikki yuz mingga yaqin boshqa chaqaloqlar ham tug‘ilgan edi".

Urush  tinchigach,  Xokinglar  Londonga  qaytib  kelishadi.  Biroq,  ko‘p

o‘tmay dadasining ish joyi, ya'ni, Tibbiyot Tadqiqotlari Milliy Instituti

yangi  manzilga  -  Londondan  shimolroqdagi  Milli-Xill  yeriga

ko‘chirilishi  tufayli,  Xokinglar  oilasi  o‘sha  yerga  yaqinroq  bo‘lgan

Sent-Olbans  shahriga  ko‘chib  ketadi.  Ota  Xoking  o‘zi  ilmga  jiddiy

qiziqqanligi  uchun,  farzandlarining  ham  chuqur  bilim  olishini

istagan.  O‘sha  paytlari  jamiyatning  o‘zi  singari,  ingliz  ta'lim  tizimi

ham 

qat'iy 

ierarxik 

pog‘onalarga 

bo‘linardi. 

Chunonchi,

maktablarning akademik va noakademik turlari bo‘lib, noakademik

maktabda  asosan  kambag‘al  va  o‘rta  tabaqa  vakillari  bolalari

o‘qishgan. Tabiiyki bilim berish sifati ham shunga yarasha bo‘lgan.

Xoking  Sent-Olbans  akademik  maktabida  o‘rtahol  oila  farzandlari

uchun maxsus tashkillangan qabul imtihonlarni muvaffaqiyat bilan

topshiradi.  Bir  necha  yil  o‘tib,  otasi  uni  yanada  nufuzliroq  va  bilim

saviyasi  ham  yuqoriroq  bo‘lgan  Vestminster  maktabiga  berishga

urinib  ko‘rgan.  Biroq  Stiven  imtihon  kuni  kasallanib  qoladi  va

ta'limni Sent-Olbansda tugallashga majbur bo‘ladi.

Xoking  yoshligidan  dadasining  laboratoriyasiga  borib,  ilmiy-

tadqiqot  jarayonlari  bilan  yaqindan  tanishgan.  Tropik  hasharotlar

unga  qo‘rquv  bag‘ishlasa-da,  lekin  qiziquvchanlik  bilan  ularning

tuzilishini  sinchiklab  o‘rganardi.  Umuman  Xoking  nimani  qanday

tuzilgani  va  qanday  ishlashini  bilishga  qiziqmagan  paytini  eslay

olmasligini  bot-bot  aytadi.  Xususan  u  o‘z  bolaligidagi  eng  sevimli

o‘yinchoqlarini  ham  qanday  ishlashini  bilish  maqsadida

murvatlarini  burab  ochib  ko‘rganini,  keyin  esa  ularni  qayta

yig‘olmasdan  xunob  bo‘lganini  mutoyiba  aralash  ko‘p  yodga  oladi.

Dadasi  unga  o‘zidan  o‘zib  ketmaguncha  matematika  o‘rgatgan.

Garchi u o‘quvchilik yillarida fizikani eng zerikarli fanlardan biri deb

hisoblagan bo‘lsada, 14 yoshga yetganda o‘zining aynan fizika bilan

shug‘ullanishi kerakligini anglab yetadi. Chunki uni doimo koinot va

uning  qanday  paydo  bo‘lgani  haqidagi  savollar  jiddiy  qiziqtirgan.

Otasining  tavsiyasiga  ko‘ra  Stiven  Xoking  Oksford  universitetiga

o‘qishga  topshiradi.  O‘zining  yaxshi  tayyorlanmagani  va

imtihonlarda  ham  hay'at  a'zolarining  o‘ziga  yaxshi  munosabatda

bo‘lmaganliklaridan  xulosa  qilib,  bo‘lajak  olim  yiqilganiga  amin

bo‘ladi  va  uyga  qaytadi.  Biroq  bir  necha  hafta  o‘tib  unga  o‘qishga

qabul  qilingani  haqidagi  xushxabar  telegramma  kelganida

quvonchdan  boshi  osmonga  yetgan  edi.  O‘shanda  olim  atiga  17

yoshda bo‘lgan.

Oksfordni a'loga tamomlagan Stiven Xoking o‘z ilmiy tadqiqotlarini

boshlash  uchun  Kembrijga  yo‘llanma  oldi.  Uning  oldida  jiddiy

shug‘ullanish  uchun  nazariy  fizikaning  ikkita  dolzarb  masalasi

turardi:  birinchisi  -  elementar  zarralar  fizikasi  bo‘lsa,  ikkinchisi  -

kosmologiya. Xoking kosmologiyani tanladi.

Oksforddaligining  oxirgi  yilida  Xokingni  o‘zini  tutishida,  xatti-

harakatlarida  qandaydir  beso‘naqaylik,  dag‘allik  ko‘zga  tashlana

boshladi.  U  tep-tekis  yo‘lda  ham  to‘satdan  toyib  ketadigan,  ushlab

turgan  narsasini  qo‘yib  yuboradigan  bo‘lib  qoldi.  Hatto  ikki  marta

biror  tayinli  sababsiz  yiqilib  tushdi.  Kembrijga  yetib  kelgan  ilk

paytlarda  u  yana  sababsiz  yiqilib  tushdi.  Oyoq-qo‘llari  o‘ziga

bo‘ysunmay qo‘ygandi. 21 yoshni qarshilagan sanasidan bir necha