Asosiy fondlarning mohiyati va ularning korxona faoliyatidagi o’rni

Detallar bo’iicha ixtisoslashtirish ishlab chiqarish uchastkalarini qisman ixtisoslashgan 
uskunalar bilan qurollantirish natijasida xom ashyolarni tejab-tergab ishlatishni va yuqori mehnat 
unumdorligiga erishishni ko’zda tutadi. 
Zavodlarni detallar bo’yicha ixtisoslashtirishda faqat bir xil turdagi mashinalarning bir xil 
nomdagi yoki bir xildagi detallari tayyorlanadi. Detallar bo’yicha ixtisoslashtirish standartlashning 
keng ko’lamda rivojlanishini, detallar va qismlarning konstruktsiyasini me’yorlashtirish o’zaro 
bog’liqligini va ishlab chiqarilayotgan mahsulotning bir xil sifatli bo’lishini ko’zda tutadi. 
Ixtisoslashtirishning bu shakli ko’proq mashinasozlik va yengil soha da tarqalgan, shuningdek, boshqa 
ishlab chiqarish tarmoqlari (metallurgiya, mebel, tikuv, poyabzal soha lari)da ham rivojlanmoqda. 
Detallar bo’yicha ixtisoslashtirish mashinasozlik zavodlarida mayda seriyali va donalab ishlab 
chiqarishda keng tarqalgan. Bunday ixtisoslashtirishdan maqsad korxonalarni unifikatsiyalash, detallar 
guruhini texnika jihatidan asoslash va ularni tayyorlashni texnologik, ya’ni guruh yo’li bilan amalga 
oshirishdan iboratdir. Keyingi vaqtlarda ixtisoslashtirishning funktsional shakli yanada ko’proq ko’zga 
tashlanadigan bo’ldi. U korxonalarda ishlab chiqarishga xizmat qiladigan ishlarni bajarishga 
ixtisoslashadi, masalan, ta’mir ishlari, yuklarni tashib olib borish va h. k. 
Korxonalarni, Sexlarni ixtisoslashtirish ishlab chiqarishni kooperativlashtirishni va biron-bir 
mahsulot tayyorlash uchun birgalikda ish olib borishni taqozo qiladi. Zavod ichidagi 
kooperativlashtirish deganda Sexlar va ish joylarining birgalashib mahsulot ishlab chiqarishini tashkil 
etish tushuniladi. 
Sex va uchastkalar ishlab chiqarishining o’zaro bog’liqligi texnikaviy tayyorgarlik ko’rish 
jarayonida aniqlanadi. Konstruktorlik va texnologik tayyorgarlik davrida zavod ichidagi 
kooperativlashtirish masalasi va ishlanadigan materiallar, yarimfabrikatlarning marshruti aniqlanadi. 
SHunday qilib, zavod ichidagi kooperativlashtirish belgilangan muhlatda mehnatni, materiallarni 
kam sarflash natijasida rejada ko’rsatilgan mahsulotni kompleks va sifatli tayyorlashni ta’minlaydi. 
Ixtisoslashtirishning mavjud turlariga muvofiq, kooperativlashtirish ham quyidagi uch turga 
ajratiladi: 
-buyumlar bo’yicha kooperativlashtirish — bunda so’nggi mahsulotni komplektlash 
uchun ayrim Sexlar yig’uv Sexiga tayyor agregatlar yetkazib beradi;