Asosiy chet tili arab tili



Download 298,56 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/5
Sana07.04.2022
Hajmi298,56 Kb.
#534377
1   2   3   4   5
Bog'liq
foydali-fayllar uz arab tili harf so0z turkumining

Мунодо тўрт хил бўлади: 
1. Накраи мақсуда. 2. Накраи ғойри мақсуда. 3. Алами муфрад. 4. 
Музоф. 
«Накраи мақсуда» деб муаййан бир зот қасд қилинган накрага 
айтилади. Масалан муаллим, исмини билмаган бир ўқувчининг ўйнаб 
турганини кўриб, унга қараб 
ﺐﻌﻠﺗ ﻻ ﺬﯿﻤﻠﺗ ﺎﯾ
деса, бунда 
ﺬﯿﻤﻠﺗ
муаййан бир 
шогирд (масалан, Усмон) мақсад этилган бўлади. Ва унинг ўйнамаслиги 
талаб қилинган бўлади. 
ﺬﯿﻤﻠﺗ
эса накрадир. 
«Накраи гойри мақсуда» деб муаййан бир зот қасд қилинмаган 
накрага айтилади. Масалан: муаллим қийин бир масалани сўзлаш олдидан 


ўқувчиларнинг назар диққатларини жалб этиш учун
ﻰﻣﻼﻛ ﻊﻤﺳا ﻼﻓﺎﻏ ﺎﯾ
деса, 
бунда ﻼﻓﺎﻏдан муаййан бир шогирд мақсад бўлмай, балки гафлат босган 
ҳар бир шогирднинг диққат билан тинглаши талаб қилинади. 
«Алами муфрад» деб музоф бўлмаган аламга айтилади. 
ﺪﯾﺮﻓ ﺎﯾ
,
نادﻮﻤﺤﻣ ﺎﯾ
,
نودﻮﻤﺤﻣ ﺎﯾ
каби. 
«Музоф» деб иккинчи бир исмга нисбат берилган исмга айтилади. 
ﷲا ﺪﺒﻋ ﺎﯾ
,
ﻦﯿﻨﻣﺆﻤﻟا ﺮﯿﻣأ ﺎﯾ
каби. 
Мунодо музоф ва накраи гойри мақсуда бўлганда мансуб 
бўлади. 
ﻦﯿﻨﻣﺆﻤﻟا ﺮﯿﻣأ ﺎﯾ
,
ﻼﻓﺎﻏ ﺎﯾ
каби. 
Алам муфрад ва накра мақсуда бўлганда нимага марфуъ бўлса, 
шунга мабний бўлади. 
ﺪﯾﺮﻓ ﺎﯾ
,
ﺬﯿﻤﻠﺗ ﺎﯾ
,
نادﻮﻤﺤﻣ ﺎﯾ
каби. Буларнинг аввалгиси ва иккинчиси 
рафъ 
аломатлари 
дамма 
бўлганидан 
даммага 
мабний 
бўлган. 
Кейингисининг рафъ аломати алиф нун бўлганлигидан алиф нунга 
мабний бўлган. 
ﺎﻬﺗاﻮﺧأ و ّنإ" 
«Ism bilan ifodalangan egani tushum kelishikda va kesimni bosh kelishikda 
boshkaruvchi yuklamalar »da zamonaviy arab grammatistlari «Egaga ta’sir 
kiluvchi yuklamalar», arab naxvchilar" 
ّنإ
و
ﺎﻬﺗاﻮﺧأ
” deb nomlaydigan barchaga 
ma’lum olti – ّنإ , ّنأ , ّنﺄﻛ , ﺖﯿﻟ , ّﻦﻜﻟ , ّﻞﻌﻟ , yuklamalari xakida ma’lumot berilgan. 
Shuningdek, «Ism bilan ifodalangan egani bosh kelishikda, kesimni tushum 
kelishikda boshkaruvchi yuklamalar» nomli to’rtinchi faslda, ﻻva ﺎﻣ inkor 
yuklamalari misollar yordamida sanab o’tilgan. 
Ma’lumki, gapning egasi har doim bosh kelishikda keladi.Lekin arab tilida 
shunday yuklamalar ham borki , ularning ta’sirida ehga tushum kelishigida 
kelishga majbur bo’ladi.Bunday yuklamalar 6ta: 
نإ – haqiqatda, haqiqatdan.ko’pincha bu yuklama o’zbek tiliga tarjima 
qilinmaydi.Masalan: 
ٌﻊﺳاو َﺖﯿﺒﻟا نإ – (haqiqatda ) uy kengdir. 


ٌﻞﯿﻤﺟ َﺔﻓﺮﻐﻟا نإ – ( hqiqatda ) xona kattadir. 
ٌﺪﯿﻔﻣ َﻢﻠﻌﻟا نإ – ( haqiqatda ) ilm foydalidir. 
Agar نإ va shuga o’xshash yuklamalar fe’l kesimli gaplarga qo’shilsa, gapning 
egasi oldinga o’tadi.Boshqacha aytganda, bu yuklamalardan keyin bevosita 
gapning egasi keladi.Masalan: 
ﺔﻠﻤﺠﻟا هﺬﻫ بﻼﻄﻟا ﺐﺘﻛ – talabalr bu jumlani yozdilar. 
ﺔﻠﻤﺠﻟا هﺬﻫ اﻮﺒﺘﻛ بﻼﻄﻟا نإ – haqiqatdan talabalar bu jumlani yozdilar. 
Agar gapning egasi kishilik olmoshidan iborat bo’lsa , bu yuklamalardan keyin 
sh olmoshga mos bo’lgan qo’shilib yoziluvchi olmosh keladi va sh 
yuklamalrga qo’shilib yoziladi.Masalan: 
ﺔﻟﺎﻘﻤﻟا هﺬﻫ ﺖﺒﺘﻛ ﻲﻫ– u qiz bu maqolani yozdi
ﺔﻟﺎﻘﻤﻟا هﺬﻫ ﺖﺒﺘﻛ ﺎﻬﻧإ – haqiqatdan u qiz bu maqolani yozdi. 
I shaxs birlik va ko’plik birikma olmoshlari ikki xil variantda qo’shilishi 
mumkin: 
ﻰﻧإ
=
ﻰﻨﻧإ
ﺎﻨﻧإ
=
ﺎﻧإ
نإ yuklamasi ishtirok etgan kesimli gapda ham, fe’l kesimli gapda ham gapning 
kesimi oldidan َـﻟ yuklamasi qo’shilishi mumkin. Va tarjima 
qilinmaydi.Masalan : 
َﷲا نإ
ﻢﯿﺣر فوؤﺮﻟ
– haqiqatdan Olloh mehribon va rahmlidir 
نإ
ﺔﻠﻤﺠﻟا هﺬﻫ اﻮﺒﺘﻛ َبﻼﻄﻟا
– haqiqatdan talabalar bu jumlani yozdilar. 
ٌبﺎﺘﻛ ِﻢﻠﻌﻤﻠﻟ tipidagi jumlalarda ham نإ qo’shilganida, gapning egasi tushum 
kelishigida keladi.Masalan: 
ﺎﻧاذا ِنﺎﻄﯿﺤﻠﻟ نإ – Devorning ham qulog’i bor ( so’zma –so’z tarjima qilganida : 
haqiqatdan quloq devornikidir.) 
Agar نإ yuklamasiga ﺎﻣ yuklamasi qo’shilib kelsa , ma’noda o’garish 
bo’lmaydi,lekin gapning egsi bosh kelishikda keladi.Masalan: 
ﻰﻠﺣأ ﺮﺿﺎﺤﻟا ﺎﻤﻧإ اﻮﻠﺣ ُﺐﯿﻐﻟا نﻮﻜﯾ ﺪﻗ – Kelajak shirin bo’lsa ehtimol,aslida hozirgi 
payt shirindir. 
ﱠنﺄﻛ – go’yo, go’yoki,…dek.Bu yuklama hamنإ yuklamasi kabi morfologik 


xususiyatlarga ega.
ﻚﻠﻣ َﺐﻨﯾز ﱠنﺄﻛ – zaynab farishta kabidir. 
ﻞﻄﺑ كﺎﺑأ ﱠنﺄﻛ – go’yo otang qahramondir. 
نأ – …ki. Bu yuklama ko’pincha shaxsi ma’lum gaplarda to’ldiruvchi ergash 
gapli qo’shma gaplarga qo’shiluvchi ergshtiruvchi bo’lovchi vazifasini 
bajaradi.Masalan: 
ﻞﻗﺎﻋ بﺎﺷ اﺪﻤﺤﻣ نأ مﻮﻠﻌﻤﻟا ﻦﻣ 
Ma’lumki, 
Muxammad 
aqlli 
yigitdir 
yoki 
Muhammadning aqlli yigit ekanligi ma’lum. 
اوﺮﻓ ﺪﻗ َﺐﻟﺎﻄﻟا نأ ﻞﯿﺤﺘﺴﻤﻟا ﻦﻣ 
Mumkin emaski, talabala qochishgan bo’lsa. Yoki Talabalarning qochib 
ketishlari mumkin emas. 
اﺪﯿﻔﻣ َمﺎﯿﺼﻟا نأ ﺎﻨﻠﻛ ﺎﻨﻌﻤﺳ 
– Biz hammamiz eshitdikki, ro’za tutish foydalidir.Yoki Biz hammamiz ro’za 
tutishning foydali ekanliginieshitdik. 
Eslatma. To’ldiruvchi ergash g a pli gaplarda bosh gapning kesimi
لﺎﻗ — 
demok, fe’lidan iborat bo’lsa, نأ yuklamasi ma’nosida نإ yuklamasi ishlatiladi. 
ﻦﻜﻟ و — lekin, biror. Bu yuklama zidlovchiboglovchi vazifasida keladi. 
Masalan: 
ﺐﻫﺬﯾ ﻢﻟ ادﻮﻤﺨﻣ ﻦﻜﻟ و تﺎﻧﻮﯿﺤﻟا ﺔﻘﯾﺪﺣ ﻰﻟإ ﺎﻨﯿﻫذ ﺎﻨﻠﻛ 
— Barchamiz hayvonot bogiga bordik,lekinMaxmud bormadi. 
ﱠﻞﻌﻟ— esщtimol, shoyad. Bu yuklama gumonni,amalga oshishi ham, oshmasligi 
ham mumkin bo’lgan tilakni bildiradi. Mas., 
ﻢﻬﻔﯾ هﺎﺧأ ﱠﻞﻌﻟ– Ehtimol, uning (mz) akasi tushunar. 
نﻮﻬﻠﻔﺗ ﻢﻜﻠﻬﻟ – Shoyadki (zora), sizlar yutuqqa erishsangiz. 
6, 
ﺖﯿﻟ 
— 
koshki. 
Bu 
yuklama 
amalga 
oshirish 
mumkin 
bulmagan tilakni bildiradi. Masalan: ﺎﺑاﺮﺗ ﺖﻨﻛ ﻰﻨﺘﯿﻟ ﺎﯾ 
Oh, koshki edi men tuproqqa aylansam. 


ﺎﻬﺗاﻮﺧا و نﺎﻛ 

Download 298,56 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish