Асосий ривожланиш тенденция ва йўналишларини аниқлаб олиш муҳим аҳамият касб этади

(Q
1
+Q
1
')/(Q
2
+Q
2
')
, вертикал ўққа эса нисбий нарх 
(Р
1
/Р
2
)
ни жойлаштирамиз. Биринчи 
мамлакатда экспорт қилинадиган 1-товар ишлаб чиқариши кескин кўпайиб кецин, бу ҳолда 
унинг таклифи ортади ва 2-товарнинг нисбий ишлаб чиқариши камаяди. Нисбий таклиф эгри 
чизиғи 
RS
нуқтадан 
RS' 
га кўчади. 1-товарнинг нисбий нархи 
(P
1
/P
2
)
дан 
(P
1
/P
2
)'
гача тушади 
(2.3.4-расм) 
.
2.3.4-а расм. Экспортни кенгайтиришга қаратилган ўсиш 
 
2.3.4-б расм. Импортни ўрнини қоплашга йўналтирилган ўсиш 
Экспорт нархлари тушади, импорт нархлари эса ортади. Бу Ўзбекистон учун савдо 
шарти ёмонлашгани, Япония учун эса савдо шарти яхшиланганидан далолат беради. Қайси 
мамлакатда ўсиш бошлангани эмас, балки қайси товар ишлаб чиқариши кўпайганлиги муҳим 
ҳисобланади. 1-товар ишлаб чиқариши Японияда ўсганда ҳам бу ҳолатнинг нисбий таклиф 
эгри чизиғига таъсири худди юқоригидек бўлар эди. 
 
 

---

32 
@ Экспортни кенгайтиришга қаратилган ўсиш (export-biased growth) — мамлакат 
экспорт қиладиган товар ишлаб чиқаришини кенгайиши бўлиб, бу савдо шартини савдо 
ҳамкорлари фойдасига яхшиланишига олиб келади. 
 
Экспортни кенгайтиришга қаратилган ўсиш ҳар бир мамлакатда экспорт товарини – 
бизнинг мисолимизда Ўзбекистонда 1-товар, Японияда 2-товар ишлаб чиқаришини 
кўпайиши билан аниқланади. Жаҳон бозорига бу товарлар таклифининг ортиши нисбий 
нархларнинг пасайишига олиб келади. Чунки ҳар бир мамлакат нисбий нархи ортиб 
бораётган импорт товарларини илгаридек миқдорда сотиб олиш учун нисбий нархлари 
тушуб бораётган ўзларининг экспорт товарларини янада кўпроқ миқдорда сотишга мажбур 
бўлишади. Бунинг натижасида экспортни кенгайтиришга қаратилган ўсиш мамлакат савдо 
шартини савдо ҳамкорлари фойдасига яхшиланишига олиб келади. 
Бошқа томондан эса, агар Ўзбекистон ва Японияда мос равишда импорт қилинадиган 2-
товар ёки 1-товар ишлаб чиқариши кўпаядиган бўлса, нисбий таклиф эгри чизиғи