Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар

---

Мавзу: “Асосий макроиқтисодий кўрсаткичлар” 
Режа 
1.
Миллий ҳисобчилик тизими (МХТ) нинг ривожланиш тарихи 
2.
Миллий 
иқтисодиётни 
таҳлил 
қилишда 
қўлланиладиган 
асосий 
кўрсаткичлар. 
3.
Ялпи ички маҳсулот тушунчаси, уни ҳисоблашнинг асосий шартлари ва 
усуллари. 
 
Таянч иборалар
: миллий ҳисобчилик тизими, миллий иқтисодиёт, ялпи ички 
махсулот, резидент, нархлар индекси, номинал ва реал ЯИМ, соф экспорт, 
инвестиция, давлат харидлари, қўшимча қиймат.
 
1.Миллий ҳисобчилик тизимининг ривожланиш тарихи 
“Миллий хисобчилик” атамаси голландиялик иқтисодчиси Ван Клифф 
томонидан киритилган.
Мазкур тизим доиравий айланиш модели асосида шаклланган ва 
кейинчалик ўзгартирилган. Даставвал миллий ҳисобчилик тизими

Буюк Британия 1946 йил 

АҚШ 1947 йил 

Франция- 1949 йил 
Кейинчалик мазкур тизим 1958 йил, 1963 йил, 1965 йил ва 1968 йилларда 
такомиллаштирилган. 
МҲТ БМТ томонидан эълон қилинган «Миллий ҳисоблар ва ёрдамчи 
жадваллар тизими» номли ҳужжат асосида халқаро статистикада стандарт тизим 
сифатида 1953 йилдан бошлаб қўлланила бошлади. Шу даврдан (1953 йилдан) 
буён шу давргача МҲТ тўрт марта ўзгартирилиб, такомиллаштирилди. Лекин у 
ҳали ҳам такомиллаштиришга муҳтож. Ҳозирги даврда дунёнинг 100 дан ортиқ 
мамлакатларида, 
шу 
жумладан 
Ўзбекистонда 
мазкур 
тизимнинг 
такомиллаштирилган шакли қўлланилмоқда.
Собиқ социалистик мамлакатларда, шу жумладан Ўзбекистонда,
ХХБ-ҳалқ 
ҳўжалик баланси 
тизими асосида миллий ҳисобчилик юритилган 
МҲТ ва ХХБ бир-бирига яқин тизимлар бўлиб, иккаласида ҳам моддий 
ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараёнлари мавжудлиги тан олинади. 
Лекин, уларни ҳисобга олиш бир-биридан фарқ қилади.
ХХБ тизимида ялпи ижтимоий маҳсулот ва миллий даромад фақат моддий 
ишлаб чиқариш соҳаларида яратилади деб ҳисобланади, хизмат кўрсатиш 
жараёни миллий даромадни тақсимлаш ва қайта тақсимлаш жараёнида сарф-
харажатлар сифатида ҳисобга олинади.
МҲТда моддий ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараёни бундай фарқ 
қилинмайди. Хизмат кўрсатиш натижасида яратилган янги қиймат товар ишлаб 
чиқаришда яратилган қиймат билан бир хил услубда ўлчанади. Бу эса 
мамлакатда яратилган ялпи ички маҳсулот ва миллий даромадни тўла ҳисобга 
олиш имконини яратади.