Асосий касалликнинг баёии

Қўтир (scabies).
Касалликни қўтир каналари қузғатади. Қўтир каналарининг икки тури 
маълум: а) антропофил каналар - фақат одам терисида зараркунандалик қилади; б) 
зооантропофил каналар - ҳам одам, ҳам ҳайвонларда учрайди. Болаларда кузатиладиган 
қўтирни кўпинча антропофил каналар (acarus hominis) қўзғатади. Каналарнинг эркаги кичик 
(узунлиги 0,2 мм), урғочиси катта (узунлиги 0,4 мм) бўлади. Эркак каналар урғочисини 
уруғлантиргандан (копуляция) сўнг ҳалок бўлади. Урғочи каналар эпидермис шох қаватининг 
ичига кириб олиб тухум қўяди. Каналарнинг тери пўсти ичидаги ҳаракати натижасида «қўтир 
йўллари» ҳосил бўлади, уларнинг узунлиги 5-10 мм ни ташкил этади. Битта кана 50 тагача 
тухум қўяди. Бир ҳафтадан сўнг каналар тухумдан очиб чиқиб, зараркунандалик қила 
бошлайди. Уй каналари 1,5-2 ой яшайди. 
Касаллик соғлом болаларга қўтирга чалинган бемор болалар билан бевосита бирга бўлиши, 
ўйнаши натижасида юқади. Шунингдек касалларнинг кийими, тўшаги ва ўйинчоқларидан 
фойдаланилганда ҳам қўтир каналари ўтиши мумкин. Бунинг сабаби шуки, каналарнинг 
урғочиси буюмларда ўз ҳаѐтини 5-10 кун давомида сақлаб қолади. 
Қўтирнинг инкубацион даври ўрта ҳисобда 3-12 кунни ташкил этади. Агар касал боладан 
соғломига каналарнинг ўзи эмас, балки тухумлари ўтган бўлса, касалликнинг инкубацион 
даври 1 - 1,5 ойгача чўзилиши мумкин. Шундан сўнг терида жуфт-жуфт жойлашган тугунча-
пуфакчали тошмалар пайдо бўлади. Мазкур жуфт злементларнинг ўртасида қўтир йўллари 
жойлашган, яъни тошмаларнинг бири (пуфакча) кананинг кирган жойи бўлса, иккинчиси 
(тугунча) чиққан жойидир. Тугунча ва пуфакчанинг ўрнида қаварчиқ ҳосил бўлиши ҳам 
мумкин. Бу ҳол кўкрак эмадиган болаларда кўпроқ кузатилади. Тошмалар қўл ва оѐқларнинг 
ички юзасида, бармоқлар орасида, бел ва қорин соҳасида, шунингдек жинсий олат терисида 
жойлашади. Қўтирда қаттиқ қичишиш кузатилиб, қичишиш тунги пайтларда зўраяди. 
Қўтирнинг қуйидаги клиник турлари фарқланади: