Asm korxonalari faoliyatining tahlili

2.4. Fond qaytimi omili
Asosiy vositalardan foydalanish va ularning samaradorligiga baho berish moliyaviy tahlilning zarur shartlaridan biri hisoblanadi.Asosiy vositalarning samaradorlik ko’rsatkichlari korxona xo’jalik faoliyatiga baho berishning muhim ko’rsatkichlaridan biri sifatida olinadi. Ularning qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin Ishlab chiqarish quvvatlari va uning foydalanish darajalariga baho berish asosida korxonaning joriy davrdagi iqtisodiy potensiali hamda uni maqsadli boshqaruvi belgilanadi. Ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishning tahlilining quyidagi qatorlarini xarakterlash mumkin;- korxona ishlab chiqarish quvvatlarining texnik iqtisodiy ko’rsatkichlari tizimi;- texnik iqtisodiy ko’rsatkichlar va ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishni qig’siy tahlili;- ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishning korxona xarajatlariga ta’sirining tahlili;- ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishning korxona ishlab chiqarish samaradorligiga va faoliyat natijaviyligiga ta’sirining tahlili.Ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanishda korxona tomonidan oshkor etiladigan 2-b forma «Korxonaning ijtimoiy iqtisodiy ko’rsatkichlar tizimi» ga muhim e’tibor beriladi. Tahlilda asosiy vositalarning samaradorlik ko’rsatkichlari va ularning ta’sir etuvchi omillari ikkita tarkib bo’yicha o’rganiladi.
1. Asosiy vositalarning samaradorligi va uning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tahlili;
2. Asosiy vositalar va ulardan samarali foydalanish ko’rsatkichlarining mahsulot hajmining o’zgarishiga ta’sirining tahlili.Asosiy vositalarning samaradorlik ko’rsatkichlari va ularning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillar qatoriga quyidagilar kiritiladi:Fond qaytimi (sig’imi) va uning o’zgarishiga ta’sir etuvchi omillar bo’lib:Mahsulot ishlab chiqarish hajmi va uning o’zgarishi;Asosiy fondlar o’rtacha yillik qiymatining o’zgarishi.Mahsulot hajmiga ta’sir etuvchi mehnat vositalari bilan bog’liq bo’lgan omillar qatoriga quyidagilar kiritiladi:Asosiy fondlarning o’rtacha yillik qiymatining o’zgarishi;Fond qaytimi (sig’imi)ning o’zgarishi.Fond qaytimini oshirish imkoniyatlarini umumlashtirish tahlil etish bosqichining yakuni hisoblanadi. Unda tahlil etish natijlaridan kelib chiqqan holda korxonada asosiy vositalarning samaradorligini oshirishning yo’nalishlari belgilanadi.
Asosiy vositalarning samaradorlik ko’rsatkichlarini oshirishning quyidagi yo’nalishlarini korxona uchun tavsiya sifatida keltirib o’tish mumkin.Tashkiliy yo’nalishlar bo’yicha:asosiy vositalarning fakat korxonaga ish beradigan qisminigina olish;asosiy vositalarning ortiqcha qismini ushlab turmaslik;eskirgan asosiy vositalarni va manaviy talabga javob bermaydigan asosiy vositalarni hisobdan chiqarish;asosiy vositalarni farqlash va tarkiblashni qayta o’zgartirish;asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblashning muolliq shakllarini belgilash va h.k.Texnik yunalishlar bo’yicha:asosiy vositalarni ta’mirlash choralarini ko’rish, texnik qarov;eskirgan asosiy vositalarni yangilari bilan almashtirish;avtomatlashtirilgan tizimni yaratish;mexanizatsiyalashni kuchaytirish va h.k.;Ekspluatatsion yo’nalishlar bo’yicha:
bir smenalik va ko’p smenalik;
ishlab chiqarish hajmiga qarab asosiy vositalarni texnik holat va harakatini boshqarish;
asosiy vositalar qarovi yuzasidan ma’sul shaxslarni ajratish;
asosiy vositalar bo’yicha javobgarlik markazlarini belgilash va h.k;