Aslanova nozima hakimovna maktabga tayyorlov guruhi bolalarida matematik tasavvurlarni rivojlantirishning metodik asoslari

Turli  mikdordagi  10  tagacha  bo‘lgan  narsalarni  eni,  bo‘yi,  balandligi,

qalinligi,  o‘lchami  va  ular  orasidagi  munosabatlarni  hisobga  olgan  holda

ortib borishi yoki kamayib borishi tartibida joylashtirib taqqoslash– 4-5 yoshda

bolalar bo‘shliqda yo‘nalish olishni biladi (oldinda, orqada, tepada, pastda, yaqin,

uzoq), butun va uning qismlari tushunchasini tushunadi. Bu ko‘nikmalar stol bosma

o‘yinlari, qurish-yasashga mo‘ljallangan o‘yinchoqlar, didaktik materiallar, tarbiyachi

o‘z nutqida  matematik tushunchalar (narsalarni  eni,  bo‘yi,  balandligi, qalinligi,

o‘lchami  va  ular  orasidagi  munosabatlarni)ni qo‘llashi davomida shakllanib boradi.

Kattalik tushunchasi asosan, taqqoslash asosida amalga oshadi. Kattalik,

shuningdek, o‘zgaruvchanlik bilan ham xarakterlanadi. V.V.Davidov bunday deydi:

“o‘lchamlar ob’ektlarning shunday xolatiki, u ma’lum chegaragacha o‘zgara borib,

---

alohida ob’ektni o‘zgartirsa ham, ammo uning tur va boshlang‘ich sifatini

o‘zgartirmaydi”

4

.

Rus matematik metodisti D.Galanin “kattalik” tushunchasining ma’nosini bunday

izohlaydi: “kattalik” deb, buyum va harakatlarning shunday xususiyatiga aytiladiki,

bu xususiyat bo‘yicha buyumlarni bir-biri bilan taqqoslaymiz. Bu xususiyat har xil

buyumlarda har xil bo‘ladi.

5

Bolalar narsa va buyumlarni bir-biriga nisbatan munosabatini aniqlaydilar. Ular

bir jismning ikkinchisiga nisbatan o‘lchamlari, katta yoki kichikligini analiz qiladilar.

Tarbiyachi va ota-onalar tomonidan olib boriladigan savol-javoblar, suhbatlar

davomida bu tushunchalar mustahkamlanadi.