Аскар Нигматов, Шерзод Мухамедов, Бахтиёр Камолов экологик бошцарув



Download 1,18 Mb.
bet16/54
Sana25.02.2022
Hajmi1,18 Mb.
#279611
TuriМонография
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   54
Bog'liq
;;;Экологик бошкарув

Жиноий жавобгарлик. Жиноят кодекси билан такикланган, айбли ижтимоий хавфли килмиш (харакат ёки харакатсизлик) учун жазо куллаш тахдиди жиноят деб топилади. Жиноят кодекси билан цурицланадиган объ- ектлар, жумладан, экологик муносабат объектларига зарар етказадиган ёки шундай зарар етказиш реал хавфини келтириб чицарадиган цилмиш ижтимоий хавфли деб топилади (ЖК, 14-м).
ЖКнинг IV булим XIV бобининг 12 та моддаси экологик сохадаги жи- ноятлар дея эътироф этилади (1.3.2-расм).
2001 йил 18 октябрда давлатимиз рахбарининг ташаббуси билан Жино­ят, Жиноят-процессуал ва Фукаролик процессуал кодекслари кайта куриб чикилди. Уларга узгартиришлар ва кушимчалар киритилди. Жиноят кодек- сида экологик хукукбузарликлар учун иктисодий жазо санкциялари кучай- тирилди. Умуман олганда, экология сохасидаги хукукбузарликлар энг куп учрайдиган, лекин энг кам жавобгарликка тортиладиган жавобгарликлар тоифасига киради.
Жиноий экологик жавобгарлик - экологик муносабат объектларига за­рар етказадиган ёки шундай зарар етказиш реал хавфини келтириб чицара- диган айбли ижтимоий хавфли цилмиш (уаракат ёки уаракатсизлик) ууцуц- бузарликлар орцали келиб чицадиган юридик тусдаги салбий оцибатлар
Жиноий жавобгарликлар уз хусусиятига ва ижтимоий хавфлилигига кура: ижтимоий хавфи катта булмаган, унча огир булмаган, огир ва ута огир жиноятларга булинади. Экологик жавобгарлик эса, афсуски, ижти- моий хавфи катта булмаган ва унча огир булмаган жиноятлар тоифасига киритилган. Лекин атроф табиий мухитнинг ифлосланиши жамоа, давлат ва шахснинг хавфсизлигини белгиловчи омил хисобланади. Шунинг учун хам айрим экологик жиноятларни огир ва ута огир жиноятлар тоифасига киритиш максадга мувофикдир.
Экология сохасида жиноятчиларга нисбатан Жиноят кодексининг 43-моддасида белгиланган 8 жазо туридан 5 тури кулланилади: жарима, муайян ууцуцдан маурум цилиш, ахлоц тузатиш ишлари, цамоц ва озодлик- дан маурум цилиш. Экологик жиноятлар учун хизмат буйича чеклаш, инти- зомий кисмга жунатиш ва улим жазолари кулланилмайди.



  1. расм. Узбекистан Республикаси Жиноят кодексидаги
    экология со^асидаги жиноятлар


Жиноий жазо тури ва унинг отирлиги ижтимоий хавфли килмишнинг кайси бир табиий объектга каратилганлиги, тирик организмлар хамда ин- сонларнинг хаёти ва мухитига таъсир этганлик даражаси, зарарнинг микдо- ри ва кулами, ким томонидан амалга оширилганлиги, касддан ёки эхтиёт- сизликлар оркали содир этилганлиги, хизмат мавкеидан фойдаланганлиги, уюшганлиги, техник ёки бошка воситалардан фойдаланганлигига караб урнатилади.
Жарима - айбдордан давлат хисобига пул ундириш экология сохаси- даги жиноятда энг кам ойлик иш хакининг эллик бараваригача (ЖКнинг 198, 202, 204-моддалар); эллик бараваридан то юз бараваригача (197, 199, 200-204-моддалар); юз бараваридан икки юз бараваригача (193-196-модда- лар буйича) булган микдорда кулланилади.
Муайян ууцуцдан маурум цилиш - айбдорнинг маълум бир муддатга кор- хона, муассаса ёки ташкилотларда у ёки бу мансабни эгаллашдан ёхуд у ёки бу фаолият билан шугулланишини такиклашдан иборат. Ушбу жазо Жиноят кодексининг 197-198, 202-203-моддалари буйича кулланилмайди. Муай- ян хукукдан махрум килиш айбдорнинг мансаби ёки иш фаолияти билан боглик булиб, асосий жазо сифатида кулланилса, бир йилдан беш йилгача муддатларни (194-196, 199-201, 204-моддалар), агарда кушимча жазо та- рикасида тайинланса, бир йилдан уч йилгача (193-модда) булган муддат- ларни уз ичига олади.
Ахлоц тузатиш ишлари - шахс иш хакининг 10-30 фоизгачасини дав- лат даромади хисобига ушлаб колган холда уни мехнатга мажбуран жалб килишдан иборат булиб, уз иш жойи ёки мазкур жазо ижросини назорат килувчи органлар белгилаб берадиган бошка жойларда уташ мумкин.
Экологик тусдаги жиноятлар учун ахлок тузатиш ишлари унинг хамма моддалари буйича кулланилади. Лекин жазо муддати барча экологик соха- даги моддалар буйича уч йилгача белгиланади ва Жиноят кодекси 46-мод- дасида курсатилган тарзда амалга оширилади.
Цамоц жазоси - шахсни батамом жамиятдан ажратган шароит остида саклаш. Экологик хукукбузарликлар учун камок жазоси Жиноят кодекси- нинг 194-196, 198, 202-204-моддалари буйича бир ойдан олти ойгача бул- ган муддатга белгиланади.
Озодликдан маурум цилиш - махкумни жамиятдан ажратган холда жа- зони ижро этиш колонияси ёки турмага жойлаштириш. Экологик хукукбу- зарликлар учун озодликдан махрум килиш 204-моддадан ташкари Жиноят кодексининг барча моддаларида кулланилади. Унинг муддати жиноятнинг ижтимоий хавфлилик даражасига караб беш йилгача булиши мумкин.
Жиноий жазо факатгина суд хукми билан адо этилади. Жиноят кодек- сининг 198 ва 202-моддалари буйича, агарда хукукбузар шахс табиат ва у оркали инсонларга етказилган моддий зарарни уч карра мицдорида цоплай- диган булса, айбдорга нисбатан озодликдан махрум килиш тарикасидаги жазо кулланилмайди.
Жиноий жазога тортилишнинг умумий эътироф этилган коидаларига алоуида тухталиб утмасдан, биз эътиборимизни айнан экологик жиноят- ларга каратдик. Узбекистонда экология соуасидаги жиноятларни мазмуни- га кура икки гурууга ажратиш мумкин:

  1. Экология хавфсизлиги талабларини бузувчиларга белгиланган жазо- лар (ЖКнинг 193-196, 199-201-моддаларида акс эттирилган).

  2. Алоуида бир табиий объектлардан фойдаланиш ва уларни мууофа- за килиш талабларини бузганлар учун белгиланган жазолар (ЖКнинг 197, 198, 202, 203, 204-моддаларида келтирилган).

Хулоса килиб, ушбу аксиомани шиор тарзида келтириш мумкин. «Таби- ат устидан галаба - инсон фалокатидир». Ушбу оддий уакикат кишиларни табиат инъомларидан ута окилона ва самарали фойдаланишларини талаб этади. Чунки она табиат бизнинг яшаётган уйимиз, уни обод килиш ва асраш уар биримизнинг уам маънавий, уам маърифий, уам конституциявий бурчимиздир. Бурч эса маълум даражада жавобгарликни келтириб чикара- ди. Жавобгарлик, уз навбатида, у хоу конун нормаларида, хоу ахлок меъёр- ларида белгиланмасин, барибир, экологик инкироз ва фалокатнинг олдини олишга каратилгандир. Узлигимизни англаш, миллий давлат ва мустакил диёрда яшаш бизларга насиб этган экан, инсон - жамият - давлат олдидаги жавобгарликни уис этишимиз керак, унинг самарадорлигини ошириш эса давр талабидир.

  1. БОБ. ГЛОБАЛ ВА РЕГИОНАЛ ЭКОЛОГИК
    БОШЦАРУВ


    1. Глобал ва регионал экологик бошцарув: тушунчалар,
      муаммолар, принциплар


Одатда глобал ва регионал бошкарувга оид ижтимоий муносабатлар халкаро хукук нормалари оркали тартибга солинади. Уларга тегишли нор­матив хужжатлар халкаро хукук субъектлари томонидан ишлаб чикилади, кабул килинади ва шу оркали экологик бошкарув амалга оширилади.17
Узбекистон Республикаси «Табиатни мухофаза килиш тугрисида»ги Ко- нуннинг 4-моддасидаги экологик принциплардан бирида «Табиатни мухофа­за килиш сохасида миллий, минтакалараро ва халкаро манфаатларни уйгун- лаштириш», деб белгиланган. Чунки табиатда содир булаётган жараёнлар ва ходисалар, жамиятдагидан фаркли, на маъмурий ва на табиий чегарани била- ди. Киргизистондаги Сирдарё ирмокларидан бири булган Майлисувни ради­оактив моддалар билан ифлосланиши, сузсиз, Узбекистон ва Козогистон рес- публикаларининг атроф-мухитига уз салбий таъсирини утказмай колмайди. Чад кули, Чернобиль ва Фукисимо АЭС ёки Орол денгизи атрофидаги эко­логик инкирозли холат нафакат Марказий Африка, Шаркий Европа, Япония ёки Марказий Осиё, балки бутун Ер куррасидаги инсонлар яшаш хукукининг зарурий элементларидан бири булган экологик хавфсизлигига салбий таъсир этмокда. Шунинг учун хам Узбекистон Республикаси Президента Ислом Ка­римов Бирлашган Миллатлар Ташкилоти (БМТ)нинг 48, 50, 55-сессиялари хамда Мингйиллик Саммитида сузлаган нуткларида Орол муаммосини халка- ро микёсда хал килишни таклиф этди ва унинг салбий окибатларини нафакат Узбекистон ёки Марказий Осиё, балки бутун дунё хамжамияти учун тахдид солаётган долзарб глобал экологик бошкарув масаласи килиб курсатди.

Download 1,18 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish