Ashyoshunosligi

7.6. Yog‘ochsimon kompozit ashyolar
144

---

Ashyoshunos olimlar:
«Arzon xomashyo vaqti o‘tdi» degan 
fikrda. Butun o‘rmon massivining 7,5% i yog‘och ashyolari sifatida 
ishlatiladi. Arnmo, yog‘och ishlab chiqarish «chiqindi»laridan esa 
30% gina yog‘och buyumlari ishlanadi. Hozirgi kunda dunyoda 
330—1200 m in t (ta x m in an 660—2400 m in m 3) yog‘och 
«chiqindilari» chiqadi. Ulardan po‘lat, alumin va plastmassalardan 
olinadigan jam i m ahsulotlariga teng yog‘och, kom pozitsion 
ashyolar tayyorlash mumkm. Yog‘ochsimon kompozitlarga kelajak 
ashyolari maqomiiii berishi mumkin.
Yog‘ochsimon plastikîar
— yog‘ochîi ashyolarni bosim ostida 
qizdirib qayta ishlangan buyumlardir. Yog‘ochsimon plastikîar 
quyidagilarga bo‘hnadi:
1) zichlangan yog‘och (plastifikatsiyalangan);
2) yog‘och qatlamli plastikîar;
3) yog‘och shoxlari, cho‘plarini bogMovchi bilan zichlab 
ishlangani;
4) zichlab ishlangan yog‘ochsimon plitalar:
5) pohmer boglovchi asosida ishlangan yog'och tolali plita; 
(DYP-drevesno voloknistaya phta);
6) yog‘och-qirindili plita (DSP — drevesno strujechnaya plita).
Polim er-yog‘och plitalar tayyorlash jarayonida yog‘och
qirindilari maydalanadi va tolalarga aylantirilib, gilam shaklda 
bo‘laklarga bo‘linadi va quruq bo‘laklardan zichlangan plitalar 
ishlanadi. Nam bo‘laklami zichlab qattiq yoki yarim-qattiq plitalar 
ohnadi. Tolasimon phtalar ishlashda maydalangan yog‘och tolali 
massaga, plitaning suvga chidamli bo'lishi uchun turh emulsiyalar 
(parafmli, smolali, yog‘li) qo‘shiladi. Qattiq va o‘ta qattiq plitalar
5—7% gacha (og‘irligiga ko‘ra) namlikda, 150—170°C haroratda 
qizdiriladi. Q ‘ta qattiq plitalar o‘rtacha zichligi 950 kg/m3; qattiq 
plitalamiki 850 kg/m3 dan; yarim-qattiq 400 kg/m3dan kam emas. 
Plitalar o‘lchami (mm): uzunligi 1200—3600 gacha, eni 100— 
1800, qalinligi 3—8. Yog‘och qirindi phtalar sifatining eng muhim 
xossasi uning namlanuvchanligidir. Sinab ko‘rilayotgan namu- 
naning 24 soat mobaynida suvda shishish ko‘rsatgichi qattiq va 
yarim-qattiq uchun 20% dan, o£ta qattiq uchun esa 12% dan 
oshmasligi kerak. Suv shimuvchanligi o‘ta qattiq plitalar uchun
145

---

15%, qattiq uchun 30%, yarim-qattiq uchun 40% ga teng boMishi 
kerak. Bezakli yog£och qirindi plitalarning issiqlik o‘tkazuvchanlik 
ko£rsatgicbi muhim ahamiyatga ega. Bunday plitalarning issiqlik 
o £tkazuvchanlik koeffitsiyenti (Vt/m°C) 0,06 dan, izolyatsion 
bezakli plitalar uchun esa 0,8 dan oshmasligi kerak.
Qattiq yog‘och tolali plita (DVP)lami qurilish konstruksiyalarda 
ishlatishda ularning qattiqligi va yemirilish ko£rsatkichlari alohida 
ahamiyatga ega. Yog£och tolali plitalar ishlab chiqarishda bog£lovchi 
va qo£shilmalar sifatida fenoloformaldegid va mochevi no-formal - 
degid polimerlar ishlatiladi. Smola sarfi, odatda, plita og£irligining 
3% ini tashkil qiladi. Plitani namlanmasligi uchun maydalangan 
yog£och og‘irligiga nisbatan 1% miqdorida mum (vosk), parafin, 
serezin, o zokeritlarni q o £shish m um kin. D SP ning asosiy 
o‘lchamlari, mm da: yassi holatda zichlangan plitaning uzunligi 
2500—3500; eni 1220—1750; qalinligi 10—25; ekstruzion usulda 
ishlanganini uzunligi 2500, eni 1250; qalinligi 15-52 ga teng.
DSP ning fizik-mexanik xossalari uning zichligiga, shakli va 
yog‘och zarrachalari mayda-yirikligiga, bog£lovchi miqdori va 
sifatiga bog£liq. DSP ning iizik-mexanik xossalari: namligi 8%, 
suv shimuvchanligi 12—88%, issiqlik o£tkazuvchanlikkoeffitsiyenti 
0,06—0,22 V t/m °C, issiqlik yutuvchanligi 1,7—1,9 kDj/(kg k) 
shishishi (24 soatda) qalinligi bo£yicha 5—30%; plitalarni tik 
holatda cho£zganda mustahkamlik chegarasi - 2,5—4 kg/sm2 dan 
kam boMmasligi kerak.