Ҳасан абулқосимов иқтисодий хавфсизлик


Сўмнинг АҚШ долларига нисбатан



Download 33,92 Kb.
Pdf ko'rish
bet35/47
Sana06.07.2022
Hajmi33,92 Kb.
#743847
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47
Bog'liq
Iqtisodiy xavfsizlik (Hasan Abulqosimov)

Сўмнинг АҚШ долларига нисбатан
айирбошлаш курси
(2000 - 2004 йй. давридаги ўртача кўрсаткичлар)2
Даар
МБ
айрибошлаш
курси с ў м /5
Ўтган далрга
нисбатан
ўэгариши(%)
Нақд хорижий
валкгга
курси(сўм/3)
Аввапги даярга
нисбатан
ўзгариши (%)
2000
236,6
89,9
450,1
183,5
2001
422,9
78,8
829,0
84,2
2002
770,8
82,3
1023,8
31.9
2003
979,39
26,0
995,1
-9,0
2004
1058,0
-8,0
1062,5
6,8
'Ўзбекястон икгисолиёти. Тахлилий шарх. 2004 й и л Т , СИСМ, 2005. 20-21-6.
1 Ўша ерда. 2.1-6.
1 50
www.ziyouz.com kutubxonasi


8-боб. Мамлакатнинг иқтисодий
хавфсизлигини таъминлаш
8.1. 
Миллий иқтисодиётнинг жақон
иқтисодий тизимида тутган ўрни ва унинг
манфаатларига тахдидлар
Замонавий жаҳон иқтисодиёти халқаро меҳнат тақ- 
симоти асосида миллий иқтисодиётлар ўртасида барқа- 
рор, ҳар томонлама ўзаро алоқадорликнинг шакллани- 
ши оқибатида хўж алик ҳаётининг дунё миқиёсида ин- 
тернационаллашувини ифодалайди. Бу ҳол иқтисодий 
маконнинг вужудга келишига замин ҳозирлади. Ушбу 
маконда халқаро товарлар, хизматлар, хом ашё ресурс- 
лари, молиявий маблағлар, капитал, ишчи кучи бозор- 
лари вужудга келиб, улар ўртасида ўзаро алоқадорлик 
ҳамда боғлиқлик кучаймоқда. Ж аҳон миқёсида глобал- 
технологик, молиявий ахборот, маданий тизимлар жадал 
равишда ривожланиб бормоқда.
Миллий иқтисодиёт халқаро меҳнат тақсимотига кўра 
ихтисослашуви фойдали қазилма бойликлари, жуғро- 
фий жойлашуви, фан-техника тараққиёти, ижтимоий- 
иқтисодий ривожланиш даражаси, халқаро савдо ва 
иқтисодий фаолиятининг фаоллигига мувофиқ жаҳон 
иқтисодий тизимида ўзига хос ўринни эгаллайди. Ж а- 
ҳон иқтисодиётига интеграциялашиш учун миллий иқти- 
содиёт халқаро ҳамкорлик учун очиқ бўлиши, яъни 
очиқ иқтисодиёт тавсифига эга бўлиши лозим. Очиқ 
иқтисодиётнинг хусусиятлари ва мавжуд имкониятла- 
рини қуйидагича тавсифлаш мумкин:
- ўтиш даврини бошидан кечираётган мамлакатда 
бозор механизми ва унсурлари ҳамда рақобат муҳити 
шаклланишининг жадаллашуви;
151
www.ziyouz.com kutubxonasi


- миллий иқтисодиёт жаҳон хўжалиги билан анъа- 
навий товар айирбошлашдан ташқари, капитални четга 
чиқариш за четдан киритиш, илмий-техниканинг коо- 
перациялаш уви, ишлаб чиқариш интеграцияси каби 
ш аклларда уйғунлашади;
- халқаро ресурслар айланмаси ва унинг самарадор- 
лигини оширишга асосланган ҳолда ички ишлаб чиқа- 
риш ҳажмига нисбатан миллий даромаднинг ўсиши;
- халқаро айирбошлашнинг мутаносиб иқтисодий 
ўсиш омили сифатидаги ролининг кучайиши;
Ўзбекистон мустақилликка эришганидан сўнг хал- 
қаро меҳнат тақсимотида фаол иштирок этиш орқали 
очиқ турдаги бозор иқтисодиётини вужудга келтирмоқца. 
Унинг истиқболлари эса кўп жиҳатдан жаҳон хўж али- 
ги тизимига кириб уйғунлашувига боғлиқ Ушбу мақ- 
садга эришиш учун Президент Ислом Каримов томо- 
нидан республика ташқи иқтисодий сиёсати қуйидаги 
тамойилларга асосланиши белгилаб берилган:
- мафкуравий курашлардан қатъи назар, ташқи му- 
носабатларда ошкораликка интилиш;
- тенг ҳуқуқли ва ўзаро манфаатли ҳамкорлик, бош- 
қа мамлакатларнинг ички ишларига аралашмаслик;
- ўзининг миллий давлат манфаатлари устуворлиги- 
да ўзаро манфаатларни ҳар томонлама ҳисобга олиш;
- тўла ишонч, халқаро иқтисодий ва молиявий таш - 
килотлар доирасидаги ҳамкорликни чуқурлаш тириш
негизида икки томонлама ва кўп томонлама ташқи ало- 
қалар ўрнатиш ва уларни ривожлантириш;
- умумэътироф этилган халқаро ҳукуқ меъёрларига 
риоя қилиш ва халқаро тартибларга изчиллик билан ўтиш.
Ю ртбошимиз томонидан таш қи иқтисодий сиёсат 
республиканинг жаҳон бозоридаги мавқеини мустаҳ- 
камлашга, унинг тўлов балансини кучайтириш га ва
152
www.ziyouz.com kutubxonasi


хорижий инвестиция учун қулай муҳитни вужудга кел- 
тиришга қаратилиш и алоҳида таъкидлаб ўтилган.
Иқтисодиётнинг очиқлигини таъминлаш ва ташқи 
иқтисодий фаолиятни эркинлаштиришга қаратилган чора- 
тадбирларнинг амалга оширилиши туфайли мамлакатга 
хорижий инвестициялар кириб кела бошлади, қўшма 
корхоналар сони тобора кўпайиб бормоқда, ички бозор- 
ни маҳсулот билан тўлдиришга эришилмовда. Аммо, 
шу билан бирга, бу жараёнда мамлакат манфаатларига 
зид ж иҳатлар ҳам кўзга ташланмовда.
Бу ҳолатлар қуйидагиларда намоён бўлди:
- республиканинг илғор технологияларга эга бўли- 
шига чекловларнинг мавжудлиги;
- мамлакатга маънавий ва моддий жиҳатдан эскир- 
ган техника ва технологияларни олиб киришга уриниш;
- миллий рақобатбардош маҳсулотларни хорижий 
бозорларга чиқаришга тўсқинлик қилиш, илгари ўзлаш - 
тирилган бозорлардан сиқиб чиқаришга уриниш;
- миллий бойликнинг бир қисмини хорижий капитал 
томонидан қўлга киритишга интилиш;
- муҳим хом ашё товарлари ва капитални четга чи- 
қариш устидан назорат қилиш механизмининг етарли 
даражада шаклланмагани.
Ташқи иқтисодий алоқаларнинг эркинлаштирилиши 
шароитида хўж алик субъектлари фаолиятини назорат 
қилиш механизмининг такомиллашмагани туфайли, бу 
соҳада жиноий гуруҳлар, коррупция, хуфёна иқтисо- 
диёт, наркобизнес, иқтисодий қароқчилик ҳам жонла- 
на бошлади. Шунингдек, айрим ҳолатларда жаҳон хўж а- 
лиги тизимига интеграциялашув мақсадлари билан мил- 
лий ишлаб чиқарувчилар манфаатлари ўртасида зид- 
диятнинг вужудга келгани боис, асосий энергия ва хом 
ашё маҳсулотларининг жахон ва ички нархлари ўрта- 
сида номутаносибликлар пайдо бўлди.
153
www.ziyouz.com kutubxonasi


Таъкидлаш жоизки, ўтиш иқтисодиётига эга мам- 
лакатларда иктисодиётни тезда очиқ қилиб қўйиш, таш- 
қи иқтисодий фаолиятни жадал эркинлаштириш мамла- 
кат иқтисодий хавфсизлигига таҳдидларнинг кучайи- 
шига олиб келди. Бу ҳолат эса миллий ишлаб чикарув- 
чилар фаоллигининг чеклаб қўйилишига, молиявий пул 
тизимининг фаолиятига путур етказилиши, импортга, 
халқаро иқтисодий ташкилотларга қарам бўлиб қолиш- 
га олиб келиши мумкин. Шу боис, очиқ иқтисодиётни 
шакллантириш ва ташқи иқтисодий фаолиятни эркин- 
лаштириш жараёни босқичма-босқич амалга оширили- 
ши керак бўлади.
М амлакат иқтисодий хавфсизлигига, манфаатлари- 
га таҳдидлардан ҳимояланиш учун қуйидагиларни амалга 
ошириш лозим:
_ таклиф этилаётган инвестицион лойиҳа ва хори- 
жий ҳамкорлар билан тузилган йирик битимларни, 
иқтисодий хавфсизлик талабларини ҳисобга олган ҳолда, 
дастлабки мустақил экспертизадан ўтказиш;
- хорижий капитал учун устувор соҳа ва тармоқлар 
билан бир қаторда уларнинг киритилиши ман қилина- 
диган соҳа ва тармоқлар ҳам қонуний асосда белгилаб 
қўйилиши керак;
- хориж ий инвесторлар томонидан айрим соҳа- 
ларда акцияларни харид килиш тартибини қатъ и й - 
лаш тириш ;
- хорижий инвесторларнинг стратегик тармоқларда 
миллий бойликларимизнинг катта қисмини қўлга кири- 
тишига йўл қўймаслик;
- мамлакат банк тизимини ишончли ҳимоялаш;
- ташқи ф аолият билан шуғулланувчи хўж алик 
субъектларидаги раҳбар кадрларнинг малакасини оши- 
риш, уларни ўқитиш ва қайта тайёрлаш;
1 54
www.ziyouz.com kutubxonasi


- ички бозорни, миллий ишлаб чиқарувчиларни таш- 
қи рақобатчилар тажовузидан ҳимоя қилиш;
- ташқи иқтисодий алоқалар инфратузилмасини ри- 
вожлантириш;
- таш қи бозорларда миллий экспортчилар ва иш- 
лаб чиқарувчиларимизнинг дискреминация қилиниши, 
камситилишига йўл қўймаслик;
- ташқи иқтисодий фаолият соҳасидаги низо ва ке- 
лишмовчиликларни кўп томонлама тартибга солиш ме- 
ханизмлари, тенг ҳуқуқли шартномалар тузиш орқали 
ҳал қилишга интилиш зарур. Бунда асосий эътибор мам- 
лакат товар ишлаб чиқарувчилари ва фуқароларимиз- 
нинг манфаатларини ҳимоя қилишга қаратилади;
- чет эллардаги республика мулкини ҳимоя қилиш;
- ташқи иқтисодий фаолият ташқи савдодан юқори 
фойда, иқтисодий самара олишга интилиш билан бир 
вақтда, мамлакатнинг жаҳон иқтисодиёти тизимида 
ўзига мос нуфузли ўринни эгаллашига интилиши каби- 
ларни амалга ошириш мақсадга мувофиқдир.

Download 33,92 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish