Arxivshunoslik

X U L O S A

XV-asr oxiri XVI-asr boshida Temuriy mirzolarning ortasida boshlanib ketgan ozaro janjallar taxt uchun kurashlar oqibatida Temuriylar davlati parchalanib ketdi. Natijada shayboniyxon Movoraunnahr xalqlari hayotida muhm ozgarishlar yasagan Shayboniylar davlarini tashkil qildi. Ozbekiston tarixi darslarida bu davrdagi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy ahvolni organish va uni oquvchilar ongiga singdirish maqsadida olib borilgan tadqiqotlar ishida quyidagi xulosalarga kelindi.

Birinchidan, Shayboniyxon 1499-1509-yillarda olib borgan yurishlaridan keyin butun Movoraunnahr va Xurosonni qolga kiritdi. Shu tariqa katta hududni egallagan Shayboniyxon davlati tashkil topganligi yoritib berildi.

Ikkinchidan, Shayboniylar davrida etnik ozgarishlar roy berib dashti qipchoqdan kochib kelgan qabilalar ozlari bilan “ozbek” degan etnik nomlarni olib keldilar va butun Movoraunnahr shu nom bilan yuritila boshlanganligi aniqlandi.

Uchinchidan, Shayboniylar davlatida katta qurilish ishlari olib borildi. Shayboniyxon madrasasi, Abdurahm Sadr madrasasi, Baroqxon madrasasi, Masjidi kalon, Mir arab madrasasi, Abdullaxon, Kokaldosh kabi madrasalar buni yaqqol misoli sifatida korsatib berildi.

To`rtinchidan, Shaybiniylar davrida ilm - fan madaniyat rivojlanib temuriylar qodirgan meros davom ettirildi. Hukmdorlardan Shayboniyxon, Ubaydullaxon kabi shoirlarni xalqimizning manaviy merosiga qoshgan hissasi nihoyatda katta ekanligi dalillar asosida asoslandi.