Aruzda zihof va zihofot tushunchasi

Mafoiylon (V _ _ ~) – musabbag’

Mafoilun ( V _ V _ ) – maqbuz

Mafoiylu (V _ _ V ) – makruf

Mafoiyl (V _ ~ ) – maqsur

Maf’uvlun ( _ _ _ ) – axram

Maf’uvlu ( _ _ V ) – axrab

Fauvlun ( V _ _ ) – mahzuf

Foilun ( _ V _ ) – ashtar

Faal ( V _ ) – ajabb

Fauvl ( V ~ ) – axtam

Fa’ ( _ ) – abtar

Fo’ ( ~ ) – azall

Mafoiylun ruknining tarmoqlari shu ruknning takrori asosiga qurilgan hazaj bahri vaznlarida, shuningdek, mafoiylun rukni ishtirokida tuziladigan muzore bahri vaznlarida qo’llaniladi. Ma’lumki, bahr – aruz she’riy o’lchov tizimining asosiy turlaridan biri. Har qaysi bahr esa ko’plab vaznlarni – shu bahrning tarmoqlarini o’z o’chiga oladi .
Vaznlarni aniqlash uchun she’riy asar baytlari, aksariyat birinchi bayti – matlai vazniga muvofiq o’qiladi . So’ng har qaysi misra bo’laklarga – ruknlarga ajratilib, yozma tarzda – chizmasini chizish yo’li bilan aniqlanadi. Tarmoq rukn qaysi asldan hosil qilingani belgilangach, bahr ma’lum bo’ladi. Shundan keyin bir baytda shu rukn necha marta takrorlanganiga ko’ra vaznining 4, 6 yoki 8 ruknliligi, yoxud murabba’, musaddas yoki musamman ekanligini bilib olamiz. Har qaysi ruknnning nomini belgilab, shu bayt misralarida qaysi ruknlar ishtirok etganini hisobga olib, vaznini topamiz .
Baytlardagi har qaysi ruknning o’z o’rniga ko’ra nomi bor.
Oldingi misraning birinchi rukni sadr oxirgisi aruz, keying misraning birinchi rukni ibtido oxirgisi zarb, qolgan ruknlar esa hashv deb ataladi.
Jumladan, 8 ruknli baytda ular quyidagicha joylashadi:
Sadr hashv hashv aruz
Ibtido hashv hashv zarb
6 ruknli baytda esa ular
Sadr hashv aruz
Ibtido hashv zarb
4 ruknli baytda esa ular